ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی

شناسه نشریه

شاپا چاپی : issn 3060-5660
شاپا الکترونیکی : E-issn 3060-6136

اطلاعات مقاله

Xml
End Note

سال : 16
شماره : 12
شماره پی در پی : 94
اسفند 1402

ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 12، اسفند 1402 ، شماره پی در پی 94

سبک شناسی غزلیات عصمت بخارایی

صفحه (273 - 299)
یداله طالشی (نویسنده مسئول)، سولماز رزاق زاده شبستری
تاریخ دریافت مقاله : اسفند 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1402

چکیده

زمینه و هدف: غزل از رایجترین قالبها در گسترۀ ادب فارسی است و کمتر شاعری را میتوان

یافت که غزل نسروده باشد. عصمت بخارایی شاعر دوره تیموری و از غزلسرایان بنام این دوره

است که غزلیات عاشقانه و عارفانه زیبایی سروده است. در این مقاله دویست غزل از غزلیات

عصمت بخارایی را از سه دیدگاه سبک زبانی، ادبی و فکری مورد بررسی قرار داده ایم.

روش مطالعه: پژوهش فعلی با توجه به ماهیت نظری آن برمبنای مطالعات کتابخانه ای و

الکترونیکی و به سبک توصیفی- تحلیلی صورت پذیرفته است و جامعه و محدودۀ مدنظر دیوان

عصمت بخارایی به کوشش احمد کرمی میباشد.

یافته ها: براساس یافته های این پژوهش، شعر عصمت بخارایی درمقایسه با دیگر شاعران همدوره

خود، دارای نازک خیالیها و مضمون سازیهای پیچیده و دیر فهم نیست. زبان شعری او ساده و

روان است و اصطلاحات و تعبیرات عامیانه چشمگیری در آن مشاهده نمیشود. در غزلیات خود

از مضامین عارفانه و قلندرانه بهره برده است.

نتیجه: شاعر از وزنهای آرام و سنگین و جویباری مانند( رمل و هزج)که مناسب مضامین دلنشین

عاشقانه و بیانگر احساسات شاعر در غم و اندوه است استفاده کرده است. توجهی خاصی به قافیه

و ردیف نشان داده و تقریبا غزلیاتش از عیوب قافیه خالیست.از صنایع بدیعی تکرار و جناس به

وفور استفاده کرده است. از آوردن عبارتهای ثقیل و مهجور عربی خودداری کرده است.عصمت

بخارایی از تشبیهات حسی به حسی و عقلی به حسی به فراوانی استفاده کرده است. استعارات

عصمت بعید و دور از ذهن نیست و در اشعار قدما نیز دیده میشود. تلمیح نیز در اشعارش از

جایگاه خاصی برخوردارند اما نوآوری در آنها دیده نمیشود و تکراری است. مضمون اصلی اشعارش

عشق و فراق معشوق و سوز ودداز برخاسته از این عشق است. همچنین غزلیاتی حاوی مضامین

قلندرانه و عارفانه نیز دارد و بشیوه پیشینیان با زهاد ریاکار در جنگ و جدل است.

کلمات کلیدی
عصمت بخارائی , دوره تیموری , شعر , غزل , سبک شناسی

یداله طالشی (نویسنده مسئول) : استادیار دروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران. (taleshi@iau.ac.ir)
سولماز رزاق زاده شبستری : مدرس دروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران. (solmazrazzaghzadeh@gmail.com)

بازگشت به این شماره XML دانلود PDF Abstract

فهرست منابع

تذکرۀ مجالس النفائس ، امیر علیشیر نوائی، ) 4343 (، تهران، چاپ رکنالدین همایونفر
،) از سعدی تاجامی ادوارد براون) 4334 ترجمه علی اصغر حکمت، ابن سینا
بخارایی، ) خواجه عصمت ) 4344 دیوان عصمت بخارایی به کوشش احمد کرمی،تهران چاپ اول تالار کتاب تاریخ
نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، نفیسی، سعید) 4343 ( تهران، فروغی
شفیعی کدکنی، محمد رضا) 4376 انواع ادبی و شعر فارسی مجله رشد آموزش زبان و ادبیات فارسی
4394 (زمینه اجتماعی شعر فارسی تهران اختران ( -----------------
4394 ( شاعر آینهها، تهران، آداه (---------------
) شمیسا سیروس ) 4374 انواع ادبی، تهران، انتشارات فردوس
)4395(------------------- سیر غزل در شعر فارسی تهران ، انتشارات فردوسی
صفا، ) ذبیح الله) 4344 ، تاریخ ادبیات در ایران تهران ج 1 فردوس
تحول نظم و نثر فارسی ، دکتر ذبیح الله صفا انتشارات ققنوس
یارشاطر، ) احسان ) 4393 شعر فارسی در عهد شاهرخ نیمه اول قرن نهم تهران ، انتشارات دانشگاه