- تعداد نمایش : 15
- تعداد دانلود : 190
- آدرس کوتاه شده مقاله: https://bahareadab.com/article_id/1586
- کد doi مقاله: Doi: 10.22034/bahareadab.2024 .16 .7249
سال : 16
شماره : 12
شماره پی در پی : 94
ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16،
شماره 12،
،
شماره پی در پی 94
«پیامبربودگی» بمثابۀ یک میل: تحلیل ساختگرایانۀ مکاشفات روزبهان در کتاب کشف‌الاسرار
صفحه
(195
- 211)
معین کاظمی‌فر (نویسنده مسئول)، غلامحسین غلامحسین‌زاده
تاریخ دریافت مقاله
: فروردین 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله
: تیر 1402
چکیده
زمینه و هدف: فیلسوفان ساختگرا بر این عقیده اند که مکاشفه های عارف محل بروز و تجلی پیش‌زمینه های ذهنی وی -از جمله امیال و آرزوهای او- میباشند. اگر با این نگاه به مکاشفات روزبهان در کتاب کشف‌الاسرار بنگریم، با در کنار هم گذاشتن شواهد خواهیم دید که یکی از برجسته ترین امیال و آرزوهای روزبهان که در مکاشفاتش بروز یافته «میل به پیامبربودگی» است و منظور از آن، تکرار شدن تجربۀ پیامبری در مورد خودش بر اساس الگوی نبوت پیامبر اسلام (ص) است.
روش مطالعه: این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی و در چهارچوب نظری ساختگرایی، که یکی از مهمترین رویکرد های مطالعات عرفانی است، به انجام رسیده است. این مقاله کوشیده است بر پایۀ تحلیل محتوای کتاب کشف‌الاسرار که حاوی گزارشهای روزبهان از تجارب عرفانیش است، نشان دهد که چگونه وی خود را بمثابۀ فردی میبیند که از مرتبۀ صوفیان و اولیای بزرگ عرفان اسلامی گذر کرده و جایگاهش از پیامبران پیش از پیامبر اسلام (ص) نیز فراتر رفته و به مرتبه ای رسیده است که تجربیات پیامبر اسلام (ص) در مورد او تکرار میشود و خداوند با او، آنگونه که با پیامبر اسلام (ص) رفتار کرده، رفتار میکند.
یافته ها: این همسانی و همشأنی با پیامبر اسلام در دست کم هشت مورد خود را در کتاب کشف‌الاسرار روزبهان نشان میدهد؛ از جمله آنکه روزبهان میگوید وی «معشوق» خداوند گشته و خداوند با «زبان فارسی» با وی سخن میگوید و خود را دریافت‌کنندۀ «وحی» میخواند و از تجربۀ «معراجِ» خود سخن به میان می‌آورد.
نتیجه گیری: در این شواهد متنی در کنار مضمونِ یکی از نخستین مکاشفه هایش، که در آن از خداوند خطاب پیامبری میشنود، خطوط اصلی آنچه بدان «میل به پیامبربودگی» میگوییم نمایان میشود.
کلمات کلیدی
تجربۀ عرفانی
, تحلیل متن
, ساختگرایی
, پیامبربودگی
, روزبهان
, کشف‌الاسرار.
- آربری، آرتور (1365). شیراز مهد شعر و عرفان. ترجمۀ منوچهر کاشف، چاپ پنجم، تهران: علمی و فرهنگی.
- ابن شهرآشوب (1379ق). مناقب آل ابی‌طالب. تصحیح محمدحسین آشتیانی و هاشم رسولی. قم: علامه.
- ارنست، کارل (1377). روزبهان بقلی. ترجمۀ مجدالدین کیوانی، تهران: مرکز.
- اس‍م‍اع‍ی‍ل، ع‍زی‍ز (1378). زم‍ی‍ن‍ۀ اسلامی ش‍اع‍ران‍گ‍ی تجربۀ دینی. ترجمۀ داریوش آشوری. تهران: ن‍ش‍ر و پ‍ژوه‍ش ف‍رزان روز.
- بلنفا، پل (1380). «روزبهان بقلی شیرازی». زیباشناخت. شمارۀ پنجم. صص 167-176.
- روزبهان بقلی، ابومحمد (1389). شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن، تهران: طهوری.
- روزبهان بقلی، ابومحمد (1393). کشف الاسرار و مکاشفات الانوار. ترجمۀ مریم حسینی، تهران: سخن.
- شرف‌الدین ابراهیم (1347). تحفه اهل العرفان. به کوشش محمدتقی دانش پژوه. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1384). دفتر روشنایی. تهران: سخن.
- ش‍ی‍روان‍ی، ع‍ل‍ی (1388). م‍ب‍ان‍ی نظری تجربۀ دینی: م‍طال‍ع‍ۀ ت‍طب‍ی‍ق‍ی و ان‍ت‍ق‍ادی آرای اب‍ن‌ع‍رب‍ی و رودل‍ف‌ات‍و، قم: بوستان کتاب.
- عبدالطیف شمس (1347). روح الجنان. به کوشش محمدتقی دانش پژوه. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
- غزالی، محمد (1380). کیمیای سعادت. به کوشش حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.
- فورمن، رابرت (1384). عرفان، ذهن، آگاهی. ترجمۀ عطا انزلی، قم: دانشگاه مفید.
- فیض کاشانى، محمدمحسن بن شاه مرتضى (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانۀ امام أمیرالمؤمنین على علیه السلام.
- قائمی نیا، علیرضا (1381). تجربۀ دینی و گوهر دین. قم: بوستان کتاب.
- کتز، استیون (1383) ساختگرایی، سنت و عرفان. ترجمۀ سید عطا انزلی، قم: آیت عشق.
- کربن، هانری (1392). نرگس عاشقان. ترجمۀ محمدعلی اخوان. چاپ دوم. تهران: اخوان خراسانی.
- ملکیان، مصطفی (1386). سلسله مباحث عرفان مقایسه ای. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
- هیک، جان (1382). بعد پنجم (کاوش در قلمرو روحانی). ترجمۀ بهزاد سالکی، تهران: قصیده سرا.