ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 12، اسفند 1402 ، شماره پی در پی 94

بررسی و تحلیل سبک فکری اشعار مرتضی امیری اسفندقه بر اساس نظریۀ سبک شناسی لایه ای

صفحه (31 - 48)
محسن افکاری ، حمیدرضا سلیمانیان (نویسنده مسئول)، عباس خیرآبادی
تاریخ دریافت مقاله : اسفند 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1402

چکیده

زمینه و هدف: در میان شاعرانی که پس از انقلاب اسلامی ظهور کرده اند، مرتضی امیری اسفندقه از اعتبار قابل توجهی برخوردار است. او غالباً به موضوعات دینی و غنایی پرداخته است؛ بنابراین اشعار او در سطوح گوناگون قابل تحلیل است. در میان نظریه های گوناگون، که مقولۀ سبک را بررسی کرده اند، سبک شناسی لایه ای در تحقیقات دهه های اخیر بارها مورد استفاده قرار گرفته است. هدف و مسئلۀ اصلی در پژوهش پیشِ‌ رو، بررسی سبک فکری سروده های مرتضی امیری اسفندقه در چهار لایۀ آوایی، لغوی، گفتمانی و بلاغی است تا به این سؤال پاسخ داده شود که مهمترین گفتمانهای موجود در سروده های شاعر کدام است؟

روش مطالعه: این تحقیق با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.

یافته ها: در سطح آوایی، امیری با استفاده از جناس و بازیهای آوایی، بخشی از مفاهیم ذهنی مورد نظر خود را به مخاطب انتقال داده است. در لایۀ لغوی، کلمات به کاررفته در اشعار عمدتاً عینی، نشاندار و صریح هستند و کارکرد اصلی آنها تبدیل معقولات به محسوسات و تسهیل فرایند درک مخاطب است. واکاوی لایۀ گفتمانی نشان میدهد امیری باورهای ایدئولوژیک مورد نظرش را تشریح کرده و به سویه های عاشقانه نیز پرداخته است؛ همچنین در سطح بلاغی، صور خیالی تشبیه و استعاره، اصلیترین عناصر ادبی محسوب میشوند.

نتیجه گیری: بررسی لایه های چهارگانۀ اشعار امیری نشان میدهد که او همواره سعی کرده است از ظرفیتهای کلمات استفاده کند تا مفاهیم دینی و ایدئولوژیک و نیز عاشقانه را به مخاطبان خود انتقال دهد.

کلمات کلیدی
مرتضی امیری اسفندقه , شعر , سبک شناسی لایه ای , دین و مذهب , عشق.

• احمدی، بابک (1378). ساختار و تأویل متن، چاپ چهارم، تهران: نشر مرکز.
• امیری اسفندقه، مرتضی (1392 الف). وَرَمشور: غزلواره ها، تهران: شهرستان ادب.
• امیری اسفندقه، مرتضی (1392ب). دارم خجالت میکشم از اینکه انسانم، تهران: شهرستان ادب.
• بهار، محمدتقی (1376). سبک شناسی، 3ج، چاپ نهم، تهران: مجید.
• ذوالفقاری، داریوش (1396)، «سبک فردی مرتضی امیری اسفندقه»، همایش ملی بازشناسی مشاهیر و مفاخر خراسان در ادب پارسی، دورۀ 2، مشهد: دانشگاه فرهنگیان شهید مفتح.
• سجودی، فرزان (1387). نشانه شناسی کاربردی، تهران: علم.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376). موسیقی شعر، چاپ پنجم، تهران: آگاه.
• شمیسا، سیروس (1383). نگاهی تازه به بدیع، تهران: میترا.
• عبادیان، محمود (1372). درآمدی بر سبک شناسی در ادبیات، چاپ دوم، تهران: آوای نور.
• عمرانپور، محمدرضا (1388). «جنبه های زیبایی شناسی (هماهنگی) در شعر معاصر»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارۀ 2، صص 187-159.
• غلامرضایی، محمد (1370). داستانهای غنایی منظوم، تهران: فردابه.
• فتوحی، محمود (1391). سبک شناسی؛ نظریه ها، رویکردها و روشها، تهران: سخن.
• مک دانل، دایان (1380). مقدمه ای بر نظریه های گفتمان، ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران: فرهنگ گفتمان.
• ولک، رنه و آوستن، وارن (1373). نظریۀ ادبیات. ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.
• همایی، جلال الدین (1374). معانی و بیان، تهران: هما.
• Simpson, Paul (2004). Stylistics, London: Routledge.