ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 11، بهمن 1402 ، شماره پی در پی 93

تحلیل سبک‌شناسی منظومۀ ناطق (مجموعه اشعار عبدالصمد امیر شقاقی)

صفحه (243 - 269)
احمد محمدی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : اسفند 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : خرداد 1402

چکیده

هدف و زمینه: هدف مقالۀ حاضر بررسی مجموعه اشعار عبدالصمد امیر شقاقی از محققان و شعرای معاصر است که با عنوان «منظومۀ ناطق» چاپ شده است. نظر به اینکه اشعار منتشرشدۀ این شاعر در سطوح زبانی، فکری، لغوی و بلاغی، ارزشهای ادبی قابل‌ توجهی دارد و تا کنون نیز هیچ پژوهشی در این زمینه صورت نگرفته است، انجام این پژوهش، تلاش مؤثری در زمینۀ معرفی شعر و اندیشۀ این شاعر محسوب میشود.

روش مطالعه: این پژوهش با شیوۀ توصیفی و تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای انجام میشود. نخست مصادیق مربوط به سطوح مورد بحث استخراج و سپس با مراجعه به منابع مرتبط، شرح و تحلیل لازم انجام خواهد شد.

یافته ها: شعر امیر شقاقی با اصول و ویژگیهای شعر سبک خراسانی انطباق قابل ‌توجهی دارد. وی شاعری متعهد و مقیّد به حفظ و ترویج شعائر آئینی و مذهبی است. تفنّنهای جالبی نیز در حوزۀ شعر غنایی و توجه به مسائل اجتماعی و فرهنگی در شعر وی به چشم میخورد.

نتیجه گیری: شعر امیر شقاقی در سطوح زبانی، فکری، لغوی و بلاغی حائز ارزشها و نکات قابل‌ توجه است. شعر وی در سطح زبانی، ساده و به دور از تعقیدات و تکلّفهای شاعرانه است. در سطح فکری، علاوه بر توجه خاص به مؤلفه های مذهبی و توصیف گستردۀ احوال برخی شخصیتهای دینی، به مسائل اجتماعی، فرهنگی و سایر موضوعات متفرقه نیز پرداخته است. در سطح لغوی، تسلط وی به زبان عربی و اصطلاحات مربوط به برخی علوم مشهود است. در سطح بلاغی نیز در حد متعادل از آرایه هایی نظیر تشبیه، سجع، تنسیق الصفات، ارسال مثل، و واج‌آرایی استفاده کرده است.

کلمات کلیدی
شعر معاصر فارسی , عبدالصمد امیر شقاقی , شعر آئینی و مذهبی

• قرآن کریم، ترجمۀ حسین انصاریان.
• امیر شقاقی، عبدالصمد (1388)، منظومۀ ناطق، تبریز: مهد آزادی.
• حافظ، شمس‌الدین محمد (1377)، دیوان حافظ، با تصحیح محمد قزوینی، چاپ ششم، تهران: اساطیر.
• دهخدا، علی‌اکبر (1385)، امثال و حکم، جلد 3 و 4، چاپ سیزدهم، تهران: امیرکبیر.
• دهخدا، علی‌اکبر (1327) لغتنامۀ دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• رودکی، ابوعبدالله جعفربن محمد (1376)، دیوان رودکی سمرقندی، چاپ دوم، تهران: نگاه.
• سعدی، شیخ مصلح‌الدین (1383)، کلیات سعدی، به کوشش محمد صدری، بر اساس نسخۀ محمدعلی فروغی، چاپ چهارم، تهران: نامک.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387)، ادوار شعر فارسی، چاپ پنجم، تهران: سخن.
• صفا، ذبیح‌الله (1374)، تاریخ ادبیات ایران، جلد اول، چاپ چهاردهم، تهران: ققنوس.
• عبادیان، محمود (1372)، درآمدی بر سبک‌شناسی در ادبیات، چاپ دهم، تهران: آوای نور.
• فتوحی، محمود (1390)، سبک‌شناسی، چاپ چهارم، تهران: سخن.
• قمّی، شیخ عباس (1384)، منتهی الآمال، جلد اول، چاپ دوم، تهران: باقرالعلوم.
• مدرس رضوی، محمدتقی (1344)، تعلیقات حدیقۀ الحقیقه، تهران: علمی.
• مصفّا، ابوالفضل (1381)، فرهنگ اصطلاحات نجومی، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• منوچهری دامغانی، ابوالنجم احمدبن قوص (1379)، دیوان اشعار، به کوشش محمد دبیرسیاقی، چاپ سوم، تهران: زوار.
• نراقی، احمد (1378)، معراج السّعاده، قم: هجرت.
• همایی، جلال‌الدین (1374)، معانی و بیان، چاپ سوم، تهران: هما.
• همایی، جلال‌الدین (1375)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ دوازدهم، تهران: هما.