ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 11، بهمن 1402 ، شماره پی در پی 93

سرمایۀ فرهنگی تجسّم یافته در تاریخ بیهقی

صفحه (223 - 242)
یوسف کفیلی سیناب ، علی دهقان (نویسنده مسئول)، سعید فرزانه فرد
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1402

چکیده

زمینه و هدف: مقالۀ حاضر با هدف سنجش مؤلّفه های سرمایۀ فرهنگی تجسّم یافته در کتاب تاریخ بیهقی به انجام میرسد. مفهوم سرمایۀ فرهنگی بعنوان منبعی قلمداد میشود که افراد، گروه ها و جوامع برای رسیدن به نتایج مطلوب آن را به کار میگیرند؛ از این رو سرمایۀ فرهنگی مجموعه ای از باورها و معلومات و اطّلاعات و امتیازات و مانند آنها بوده که هر فرد بمنظور عضویت در طبقه ای از جامعه بدان نیازمند است. بر اساس دیدگاه پیر بوردیو، سرمایۀ فرهنگی ذیل سه زمینه قابلیت بررسی دارد: ذهنی یا متجسّم، عینی، و نهادی. منظور از سرمایۀ فرهنگی مجسّم آن دسته از معلومات کسب‌شده ای است که به شکل رغبتهای پایدار ارگانیسم، حالت درونی شده به خود میگیرد و جزو تواناییهای فرد طبقه بندی میشود.

روش مطالعه: این پژوهش از لحاظ روش، توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی است که در تکمیل مبانی نظری از منابع کتابخانه ای و اینترنتی شامل کتب و مقالات و پایان نامه و رساله استفاده شده است. محدوده و جامعۀ مورد مطالعه شامل کتاب تاریخ بیهقی به کوشش خلیل خطیب رهبر، نشر مهتاب (1383) میباشد.

یافته ها: بر اساس یافته های این تحقیق، نگرشهای فرهنگی موجود در کتاب تاریخ بیهقی ذیل سه بخش عمده قابل‌طبقه بندی میباشد که شامل نگرشهای سیاسی، دینی و اخلاقی است.

نتیجه گیری: در حوزۀ سیاسی، تأکید بر خردورزی و پرهیز از نابخردی و مشورت و رایزنی در باب مسائل مختلف کشور؛ در حوزۀ دینی رعایت مناسک عملی اسلام نظیر خواندن نماز، صدقه دادن، خواندن قرآن و باور به قضا و قدر الهی و وثوق به خودشناسی؛ و در بخش اخلاقی و تعلیمی مضامینی همچون عفو و گذشت و امانتداری، خویشتنداری، خردمندی و کیاست، مطالعه، پرهیز از بدرفتاری، طمع، دروغگویی، بدگویی، خبرچینی و دهن بینی و مواردی از این نوع قابل ‎ملاحظه اند.

کلمات کلیدی
سرمایۀ فرهنگی , تجسّم یافته , نگرشهای فرهنگی , ابوالفضل بیهقی , تاریخ بیهقی.

• قرآن کریم.
• اسماعیلی، محمدمهدی؛ و عزیزآبادی فراهانی، فاطمه؛ و رضایی، علی اکبر. (1390). «عناصر فرهنگی مؤثر بر ارتقای سرمایۀ فرهنگی در گلستان سعدی»، مجلۀ مدیریت فرهنگی، (14) 5، صص 1-31.
• بیهقی، ابولفضل. (1383). تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ نهم، تهران: مهتاب.
• تاج بخش، کیان. (1384). سرمایۀ اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه، ترجمۀ افشین خاکباز و حسین پویان، تهران: شیرازه.
• جان، مارشال ریو. (1397). انگیزش و هیجان، ترجمۀ یحیی سیّدمحمّدی: تهران: ویرایش.
• جان علیزاده چوب بستی، حیدر؛ و خوش فر، غلامرضا و سپهر، مهدی. (1389). «در جستجوی سنجش سرمایۀ فرهنگی»، فصلنامۀ مطالعات فرهنگی و رسانه، شمارۀ 20، صص 217-238.
• دانش پژوه، محمّدتقی. (1386). بیهقی فیلسوف، یادنامۀ ابوالفضل بیهقی، مشهد: دانشگاه فردوسی، صص153-158.
• رضایی، محمد و تشویق، فاطمه. (1392). «بازخوانی سنجه های سرمایۀ فرهنگی»، مجلۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، (1) 2، صص 9-35.
• روح الامینی، محمود. (1368). اندازه گیری سرمایۀ فرهنگی بر اساس نظریۀ بوردیو در ایران، زمینۀ فرهنگ-شناسی، تهران: چاپخانۀ انتشارات عطار.
• شهبازی، مازیار. (1398). «قاضی بست در بستر ارزشهای اخلاقی؛ نگاهی به ارزشهای اخلاقی تاریخ بیهقی»، فصلنامۀ رشد آموزش و ادب زبان فارسی، (2) 33، صص 40-45.
• صادقی، مریم. (1394). «تحلیل دیدگاههای سیاسی و دینی بیهقی»، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ سی و هشتم، صص 99-127.
• صالحی امیری، سیّدرضا و سپهرنیا، روزیتا. (1394). الگوی ارتقای سرمایۀ فرهنگی در ایران، تهران: ققنوس.
• صالحی امیری، سیدرضا. (1386). اندازه گیری سرمایۀ فرهنگی بر اساس نظریۀ بوردیو در ایران. مفاهیم و نظریه های فرهنگی، تهران: ققنوس.
• فاضلی، محمد. (1386). جامعه شناسی معرف موسیقی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر ارتباطات.
• ممتاز، فریده. (1383). «معرفی مفهوم طبقه از دیدگاه بوردیو»، پژوهشنامۀ علوم انسانی، شمارۀ 42، صص 149-160.
• یاحقی، محمدجعفر و سیدی، مهدی. (1390). دیبای دیداری (شرح و تصحیح تاریخ بیهقی)، تهران: سخن.
• یاسریان، محمد. (1390). مطالعۀ رابطۀ سرمایۀ فرهنگی با اعتماد نهادی، پایان نامۀ مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
• یوسفی، غلامحسین. (۱۳۷۸). برگهایی در آغوش باد. چاپ سوم، تهران: علمی.
• Bourdieu, P. (1986). "The Forms of Capital". Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. Ed. J. G. Richardson. New York: Greenwood Press. PP. 241-58
• Bourdieu. P. (1977). “Cultural Reproduction and Social Reproduction” In Power and Ideology in Educaton. Edited by kaarabeh. Jean claude. Reproduction in Education. Society and culture. London: Sage.
• Dimaggio, p. (1982). Cultural capial and social success: the impact of sociological revirw, 47, pp.189-201.
• Jaeger, m.m., holm. A. (2007). Do parents, economic, cultural, and social capital explain the social class effect on educational attainmenl in the scandinavian mobiliti regime? Social science research 36,719-744.
• Lareau, A. & Weininger, E.B. (2003). "cultural capital",www.brockport.edu- sociology - Noble, John&
• Sullivan, Alice. (2001). "cultural capital and educational attainment”, Sociology, vol.35.
• Tramont, L. &willams. J. d. (2009). Cultural capital and its effects on education out comes, economics of fducation review.