ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 10، دی 1402 ، شماره پی در پی 92

بازتاب اندیشۀ وحدت وجود مولانا در منظومۀ نغمه نی اثر آنه ماری شیمل

صفحه (67 - 83)
فرشته جوادی ، حجت‌اله غ منیری (نویسنده مسئول)، حمیده بهجت ، ناهید عزیزی
تاریخ دریافت مقاله : دی 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1402

چکیده

زمینه و هدف: تطبیق آرا و اندیشه های مولانا با آرا و اندیشه های سخنوران و اندیشمندان سده های بعد، با هر زبان و از هر جامعه ای همواره کاری معمول و پسندیده بوده است که توسط پژوهشگران حوزه ادبیات تطبیقی انجام پذیرفته است. در این میان مقایسه اندیشه های آنه ماری شیمل ـ شرقشناس و مولاناپژوهش آلمانی ـ بویژه در بحث «وحدت وجود» مغفول مانده بود که نویسندگان این جستار بر آن شدند موضوع یادشده را با مقابله منظومه «نغمه نی» اثر شیمل با آثار منظوم و منثور مولوی به سرانجام برسانند.

روش مطالعه: از آنجا که پژوهش حاضر بر اساس مطالعه نظری بنا نهاده شده، شیوه جستجو در آن فیشبرداری از روی منابع کتابخانه ای و دیگر منابع معتبر علمی صورت پذیرفته است و روش انجام تحقیق توصیفی – تحلیلی است.

یافته ها: آنه ماری شیمل سوای اینکه در انجام تحقیقات شرقشناسانه خود بسیار متأثر از فرهنگ فلسفی-عرفانی اندیشمندان و شاعران ایرانی، بویژه مولانا، بوده است، در انشای منظومه «نغمه نی»، که مجموعه ای از غزلیات متنوع اوست، مباحث عرفانی و شهودی را نیز به تصویر درآورده است. این اثرپذیری تا جایی است که شیمل بسیاری از نمادها و نشانه های آثار مولانا را نیز در این راستا، در تصاویر ادبی خویش به استخدام درآورده و سخن را با آنان آذین بسته است.

نتیجه گیری: نغمه نی همچون آیینه ای شفاف، مباحث ذوقی و معرفتی عارفان ایرانی -بویژه مولانا- را از خود ظهور و بروز میدهد. مرکز توجهات شیمل در این دفتر، مسئله وحدت وجود و متعلقات این بحث یعنی «وحدت در کثرت» و «کثرت در وحدت» است. شیمل حتی در تبیینهای شاعرانه مولانا از این موضوع (وحدت وجود) از نماد و تمثیلهای متنوع وی در «مثنوی»، «غزلیات شمس» و «فیه مافیه» فراوان بهره برده است.

کلمات کلیدی
بازتاب , وحدت وجود , آثار مولانا , نغمه نی , آنه ماری شیمل.

• قرآن کریم
• آشتیانی، سیدجلال‌الدین، (1370)، شرح مقدمۀ قصیری بر فصوص‌الحکلم، چاپ سوم، تهران: سپهر.
• اخگری، محمد، (1386)، «شکوه همسخنی با شرق (نگاهی به زندگی و آثار خانم پروفسور آنه ماری شیمل»، نشریۀ اخبار ادیان، اسفند، شمارۀ 24 و 25.
• اخگری، محمد، (1401)، «مفهوم‌پردازی نظری تبسّم ابتسام در ادبیات عرفانی برای طراحی طنز رسانه ای»، فصلنامۀ علمی رسانه های دیداری و شنیداری، (41) 16، صص 5-26.
• پوررستگار، امیر و یوسف نیّری، محمد، (1398)، «جستاری در پدیدارشناسی آنه ماری شیمل بر پایۀ آرای فردیش هایلر» پژوهشهای ادب عرفانی (2) 13، صص 121-144.
• چیتیک، ویلیام سی، (1382)، «راه عرفانی عشق»، ترجمۀ شهاب‌الدین عباسی، تهران: پیکان.
• رضازادۀ شفق، صادق، (1345)، گزیدۀ اویه نیشه ها، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
• سجادی، سید جعفر، (1379)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
• سعدی، شیخ مصلح‌الدین، (1368)، کلیات، تصحیح محمدعلی فروغی با مقدمه عباس اقبال، تهران: جاویدان.
• شیمل، آنه ماری، (1389)، من بادم و تو آتش، چاپ سوم، تهران: توس.
• شیمل، آنه ماری، (1396)، شکوه شمس، ترجمۀ حسن لاهوتی با مقدمه سیدجلال‌الدین آشتیانی، چاپ هشتم، تهران: علمی و فرهنگی.
• شیمل، آنه ماری، (1948)، نغمۀ نی، انتشارات زَیفر.
• صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، (1981 م)، الحکمۀ ‌المتعالیۀ فی الاسفار الاربعه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
• فتوحی، رودمعجنی محمود، (1386)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
• گویارد، ماریوس فرانسوا، (1956م)، الادب المقارن، ترجمۀ محمد غلاب، قاهره: لجنه البیان العربی.
• لاهیجی، محمد، (بی‌تا)، گلشن راز، تهران: کتابفروشی محمودی.
• مولوی، جلال‌الدین محمد، (1373)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد. ا. نیکلسون، به اهتمام نصرالله پورجوادی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
• مولوی، جلال‌الدین محمد، (1376)، کلیات شمس تبریزی، به انضمام شرح حال مولوی، به قلم بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ چهاردهم، تهران: امیرکبیر.
• مولوی، جلال‌الدین محمد، (1387)، غزلیات شمس تبریزی، مقدمه، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی، جلد اول، تهران: سخن.
• مولوی، جلال‌الدین محمد، (1398)، فیه مافیه، با تصحیح و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ هفتم، تهران: نگاه.
• نیکلسون، ‌رینالد اِلن،‌ (۱۳۵۰)، مقدمۀ رومی و تفسیر مثنوی معنوی، ترجمه و تعلیق اوانس اوانیسان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• همایی، جلال‌الدین، (1393)، مولوی‌نامه (جلد اول)، تهران: زوّار.