- تعداد نمایش : 547
- تعداد دانلود : 363
- آدرس کوتاه شده مقاله: https://bahareadab.com/article_id/1485
- کد doi مقاله: Doi: 10.22034/bahareadab.2023 .16 .6987
سال : 16
شماره : 6
شماره پی در پی : 88
ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16،
شماره 6،
،
شماره پی در پی 88
بررسی وجوه تأثیرپذیری مفلق طهرانی از انوری ابیوردی
صفحه
(1
- 25)
حسین اسدی ، منصوره ثابت‌زاده (نویسنده مسئول)، علیرضا صالحی
تاریخ دریافت مقاله
: مرداد 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله
: آبان 1401
چکیده
زمینه و هدف: همۀ چیزهایی که در جهان هستی وجود دارد دارای نقاط اشتراک و افتراقی هستند که آنها را از یکدیگر متمایز میکند یا به هم پیوند میدهد. دنیای شعر و ادب نیز از این اصل مستثنی نیست. هر اثری در هر موضوعی که خلق میشود، حتماً با اثرهایی که در آن موضوع نوشته شده اند، تفاوتها و تشابهاتی دارد. چه بسا اثرهایی که در آینده نیز به نگارش درمی‌آیند دارای ویژگی مشترک یا متفاوت با این اثرها باشند. انوری ابیوردی از برجسته ترین شعرای قرن ششم و مفلق طهرانی یکی از شاعران گمنام عصر بازگشت است. این پژوهش بر آن است تا ضمن مقایسۀ این دو شاعر در زمینه هایی چـون قوالب شعری، مضامین، صـور خیـال و اوزان عروضی، میزان تأثیرپذیری مفلق طهرانی از انوری را نشان دهد.
روش مطالعه: این پژوهش به شیوۀ کیفی و کمّی و مطالعۀ منابع کتابخانه ای و به روش تحلیل محتوا و بررسی ساختار و مقایسه ای صورت گرفته است. در ابتدا آثار و منابع مرتبط با موضوع بدقت مطالعه گردیده اند، سپس در مورد شعر این دو شاعر به بررسی پرداخته ایم و درنهایت مقایسه ای از جهت عروضی، مضامین و تعابیر و... در دیوان اشعار این دو شاعر انجام شده است.
یافته ها: بیشترین اشعار انوری و مفلق در قالب قصیده و دارای مضامین مدح و ستایش است. انوری و مفلق با داشتن مدیحه های غرّا، زیبا و بلند با مضامین نو و بکر، از سـرآمدان عصـر خـویش بـه شمار می‌آیند. قصاید این دو غالباً دارای شریطه، تأبید و جاودانگی ممدوح است. انوری و مفلق در عرصۀ خمریه سرایی، هنرنمایی تام و طبع‌آزمایی نموده اند. انوری با زبان و بیانی غیرمستقیم و با بهره گیری از صور خیـال بـه هجوگـویی مـیپـردازد؛ اما مفلق بسیار بیپروا و گستاخانه، زبان به هجو میگشاید. استناد به آیات قرآن و احادیث، از دیگر ویژگیهای سبکی شعر انوری و مفلق است.
نتیجه گیری: انوری که از چهره های شاخص ادب فارسی است، در اشعارش متناسب با موضوع شعر، وزن مناسبی را برمیگزیند و این امر باعث میشود شعرهایش زیبا و دلنشین به نظر آید. مفلق طهرانی نیز که در نظر داشته همچون انوری شعر بسراید، در انتخاب اوزان عروضی از وی تقلید میکند و شعرهای زیبا می آفریند. همچنین دو بحر رمل و هزج جزو بحور پرکاربرد در اشعار این دو شاعر است. آنها بحر رمل را در قصاید برای مدح و در غزلیات عموماً برای بیان گله و هجر و فراق و مرثیه به کار برده اند. اتتخاب بحر هزج نیز از سوی دو شاعر ارتباط مستقیمی با شرایط زندگی آنها داشته است.
کلمات کلیدی
تأثیرپذیری
, بینامتنیت
, انوری
, مفلق طهرانی.
- انوری، علی بن محمد (1372) دیوان انوری، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.
- انوری، علی بن محمد (1374) گزیده اشعار انوری ابیوردی، به کوشش منیره احمد سلطانی، تهران: قطره.
- حمیدی، مهدی (1371) بهشت سخن، چاپ دوم، دو جلدی، تهران: پاژنگ.
- دیوان بیگی شیرازی، سید احمد (1366) حدیقۀ الشعرا، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: زرین.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1373) با کاروان حلّه، چاپ هشتم، تهران: علمی.
- شاه حسینی، ناصرالدین (1389) شناخت شعر، تهران: هما.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1374) صور خیال در شعر فارسی، چاپ ششم، تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس (1362)، سیر غزل در شعر فارسی، تهران: فردوس.
- شمیسا، سیروس (1368) آشنایی با عروض و قافیه، چاپ سوم، تهران: فردوس.
- شمیسا، سیروس (1388) سبک‌شناسی شعر، چاپ چهارم، تهران: میترا.
- صفا، ذبیح الله (1385) تاریخ ادبیات ایران، جلد یک، تهران: فردوس.
- غلامرضایی، محمد (1377) سبک‌شناسی شعر فارسی، تهران: جامی.
- قاجار، احمد (1344) مصطبۀ خراب، به کوشش عبدالرسول خیامپور، تبریز: بی نا.
- قهرمانی مقبل، علی اصغر (1389) ارکان عروضی، تهران: نیلوفر.
- محمدی، محمدحسین (1374) بیگانه مثل معنی؛ تهران: میترا.
- محمود میرزا قاجار (1324) سفینۀ‌المحمود، تبریز: بی نا.
- مدرسی، حسین (1384) فرهنگ کاربردی اوزان شعر فارسی، تهران: سمت.
- مفتون دنبلی، عبدالرزاق بن نجفقلی (1342) تذکرۀ نگارستان دارا، به کوشش عبدالرسول خیامپور، تبریز: سلسله نشر تذکره ها.
- نیکوبخت، ناصر (1380) هجو در شعر فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- وحیدیان کامیار، تقی (1383)، ویژگیهای شگفت‌انگیز اوزان شعر فارسی، مشهد: دانشگاه آزاد.
- وحیدیان کامیار، تقی (1386) وزن و قافیۀ شعر فارسی، چاپ هفتم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- هدایت، رضا قلی‌خان (1382)، مجمع الفصحا، تهران: امیر‌کبیر.
- همایی، جلال الدین (1375) تاریخ ادبیات ایران، به کوشش ماهدخت بانو همایی، تهران: هما.