ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 4، تیر 1402 ، شماره پی در پی 86

تحلیل کهن الگویی رمان «یکلیا و تنهایی او» از تقی مدرّسی با تکیه بر جلوه های اساطیری کتاب مقدس

صفحه (85 - 101)
لهراسب عالی محمدی ، شاهپور شهولی کوه (نویسنده مسئول)، امیدوار مالملی
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1401

چکیده

زمینه و هدف: کهن الگو ها مفاهیمی ازلی-ابدی هستند که در ذهن هر انسانی قرار دارند و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و مفاهیمی مانند عشق، مرگ، ترس، شادی، فداکاری، راهبری، کینه و دشمنی را بیان میکنند. اولین بار، کارل گوستاو یونگ، به اهمیت کهن‌الگوها پی برد و در کتابهایش به آنها پرداخت. آنها در زندگی روزمرۀ انسانها نقش اساسی داشته و همچنین در ادبیات و هنر نیز حضور‌ دارند؛‌‌‌ چراکه هنرمندان و نویسندگان برای ایجاد یک اثر ادبی ماندگار بیشتر از ناخودآگاه خود الهام میگیرند و از آنجا که جایگاه کهن الگوها در ناخودآگاه است، میتوان تأثیر آنها را در آثار ادبی و هنری مشاهده و بررسی کرد. بر همین اساس هدف کلّی این مقاله، بررسی و تحلیل کهن الگوهای رمان «یکلیا و تنهایی او» از تقی مدرّسی است.

روش مطالعه: گردآوری اطلاعات در این مقاله بصورت کتابخانه ای انجام شده و روش پژوهش در این جستار‌‌‌‌‌،‌ تحلیلی ـ توصیفی است‌‌‌‌‌.

یافته ها: براساس یافته های این مقاله، انواع کهن الگوها در این رمان قابل مشاهده و ردیابی هستند. در این رمان، چوپانی به نام «کوشی» آنیموس «یکلیا» و زنی به نام «تامار» آنیمای «میکاشاه» است. هم یکلیا و هم میکاشاه در رسیدن به آنیما و آنیموس خود دچار ناکامی میشوند. بطور کلّی در این اثر از یازده نماد و جلوۀ کهن الگویی استفاده شده است‌‌‌‌‌.

نتیجه گیری: نتیجۀ حاصل از پژوهش نشان میدهد انواع کهن‌الگوها در این رمان، قابل مشاهده، بررسی و تحلیل هستند. در این رمان، یکلیا در وصال به آنیموس خود ناکام میماند. همچنین میکا شاه نیز بخاطر مخالفت یهوه، به وصال آنیمایش نمیرسد. در واقع تامار، جلوۀ منفی و شیطانی آنیماست و میکا شاه باید از وصال او خودداری کند. یکلیا در جریان عاشق شدن به خویشتن خود دست مییابد و میپذیرد تنهایی سرنوشت محتوم بشر است.

کلمات کلیدی
تقی مدرّسی , یکلیا و تنهایی او , کهن الگو , یونگ

• پاینده، ح. (1388). نقد ادبی و دموکراسی. تهران: نیلوفر.
• تسلیمی، ع. (1388). گزاره هایی در ادبیات معاصر ایران. داستان. تهران: کتاب آمه.
• حقوقی، م. (1379). مروری بر تاریخ ادب و ادبیات امروز ایران؛ نثر، داستان. تهران: قطره.
• حیدری، ف، و خانی اسفندآباد، س. (1392). «نقد اسطوره ای دو رمان ملکوت و یکلیا». فصلنامۀ نقد متون زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 18: زمستان. صص 105-71.
• دهباشی، ع و کریمی، م. (1384). شناخت‌نامه تقی مدرّسی. تهران: قطره.
• روتون، ک. (1387). اسطوره. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل پور. تهران: نشر مرکز.
• شولتز، د. (1383). نظریه های شخصیّت. ترجمۀ یحیی سیّدمحمّدی. تهران: ویرایش.
• شیری، ق. (1383). «بازتاب عصر عتیق و نثر توراتی در آثار تقی مدرّسی». مجلۀ پژوهشهای ادبی. زمستان. شمارۀ 4. صص102-85.
• صبور، د. (1384). از کاروان حلّه؛ دیداری با نثر معاصر فارسی. تهران: سخن.
• عبداللهیان، ح. (1379). کارنامۀ نثر معاصر. تهران: پایا.
• فوردهام، ف. (1356). مقدّمه ای بر روانشناسی یونگ. ترجمۀ مسعود میربها. تهران: اشرافی.
• قاسم زاده، ع و جعفری هرفته، ا. (1392). «بازخوانش بینامتنی رمان اسطوره ای یکلیا و تنهایی او نوشتۀ تقی مدرّسی». مجلۀ پژوهشهای ادبی. شمارۀ 39. بهار. صص132-113.
• قبادی، ح، بزرگ بیگدلی، س، و علیجانی، م. (1393). «تحلیل اسطوره ای یکلیا و تنهایی او و ملکوت با نگاه به تأثیر کودتای 28 مرداد در بازتاب اسطوره ها». مجلۀ متنپژوهی ادبی. (60) 18، صص50-25.
• گورین، ال. (1370). راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمۀ زهرا میهن خواه. تهران: اطّلاعات.
• مدرّسی، ت. (1334). یکلیا و تنهایی او. تهران: نشر آر. نسخۀ پی دی اف.
• میرصادقی، ج. (1382). ادبیات داستانی. تهران: ماهور.
• میرعابدینی، ح. (1387). صد سال داستاننویسی. تهران: چشمه.
• میس، ک. (1394). گالری کهن الگوها. ترجمۀ سیمین موحّد. تهران: هیرمند.
• نوری خاتونبانی، ع. (1386). بررسی جلوه های نمادپردازی در ادب فارسی از سال 1332 تا 1384. پایاننامۀ دکترای زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه تربیت مدرّس تهران.
• یاحقی، م. (1386). فرهنگ اساطیر و داستانواره ها. تهران: فرهنگ معاصر.
• یاوری، ح. (1374). روانکاوی و ادبیات. تهران: نشر تاریخ ایران.
• یونگ، ک.گ. (1359). انسان و سمبولهایش. ترجمۀ ابوطالب طارمی. تهران: امیرکبیر.
• یونگ، ک.گ. (1368). چهار صورت مثالی. ترجمۀ پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.
• یونگ، ک.گ. (1373). روانشناسی و کیمیاگری. ترجمۀ پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.
• یونگ، ک.گ. (1374). ماهیّت روان و انرژی آن. ترجمۀ ابوطالب طارمی. تهران: امیرکبیر. چاپ دوم.
• یونگ، ک.گ. (1377). روانشناسی به ضمیر ناخودآگاه. ترجمۀ محمّدعلی امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
• یونگ، ک.گ. (1379). روح و زندگی. ترجمۀ لطیفه صدقیانی. تهران: جامی.
• یونگ، ک.گ. (1381). پاسخ به ایّوب. ترجمۀ فؤاد روحانی. تهران: جامی.
• یونگ، ک.گ. (1400). ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگو. ترجمۀ فرناز گنجی و محمدباقر اسمعیل‌پور، چاپ چهارم. تهران: جامی.