ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 2، اردیبهشت 1402 ، شماره پی در پی 84

بررسی سبکی و محتوایی نسخه خطی «نوادرالوقایع» اثر احمد دانش

صفحه (119 - 139)
معصومه دهقان‌شیری ، علی‌اصغر بوند شهریاری (نویسنده مسئول)، آسیه ذبیح‌نیا ، حسین یزدانی
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1401

چکیده

زمینه و هدف: «نوادرالوقایع» اثر «احمد دانش» (1890-1875) یکی از آثار مهم در زمینۀ معارف‌پروری است. دانش ازجمله شخصیتهای مهم تاجیکستان است وآثار وی تأثیر زیادی در معارف‌پروری این سرزمین داشته است. او ادیب، فیلسوف، منجّم، معمار، نقّاش و شاعر بوده و مدتی در دربار امرایی چون «نصرالله مغنیتی» حضور داشته است. وی سه مرتبه به روسیه سفر نموده و تجربۀ سفرهای او در آثارش بخصوص مهمترین اثرش «نوادرالوقایع» نمود پیدا کرده است.

روش مطالعه: این پژوهش براساس روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است.

یافته ها: در این کتاب نویسنده مسائلی چون حقوق پدر و مادر، مسائل خانوادگی، ازدواج، انتخاب شغل، سبک زندگی اسلامی، فلسفه، تصوّف، نظام حکومتداری و لشکرداری را مطرح کرده است که بر فرهنگ مردمش تأثیر بسیاری داشته است.

نتیجه گیری: زبان این کتاب در اغلب موارد، ساده و برای عموم قابل‌فهم بوده و از تکلّف و تصنّع به دور است. ازنظر ادبی آرایه هایی چون سجع، جناس، استشهاد به قرآن و حدیث در آن فراوان به کار رفته است. ازنظر فکری نیز مؤلف با تکیه بر عناصر مذهبی و دیدگاه های عرفان و تصوّف، به بیان اعتقادات خود در باب روش زندگی اسلامی و تعامل با دیگران پرداخته و علاوه برآن مطالبی را نیز در باب زندگی آرمانی و مطلوب خود ارائه داده است.

کلمات کلیدی
احمد دانش , نوادرالوقایع , سبک ادبی , سبک زبانی , سبک فکری.

• باخرزى، یحیى (1383)، أوراد الأحباب و فصوص الآداب، چ 2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• باوند، علیرضا (1390 ش)، «احمد مخدوم دانش و نقش او در تحول اجتماعی آسیای میانه»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
• برتلس، (1936 م)، دستخطهای آثار احمد کله، ج 3، مسکو و لنینگراد: انتشارات آکادمی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی.
• بهار، محمدتقی (1375) سبک‌شناسی، چ 8، تهران: امیرکبیر.
• بوند شهریاری، علی‌اصغر (1396)، «جنبش معارف‌پروری در آسیای میانه و تأثیر آن بر ادبیات معاصر تاجیک»، نامۀ فرهنگستان، ش 62، صص 17-35.
• بوند شهریاری، علی اصغر (1391 ش)، جنبش معارف‌پروری و تأثیر آن بر ادبیات تاجیک، تهران: دانشگاه پیام نور.
• جهانبخش، جویا (1389)، راهنمای تصحیح متون، تهران: میراث مکتوب.
• دانش، احمد (بی تا) نوادرالوقایع.
• شکوری، محمدجان (1996 م)، خراسان است اینجا، دفتر فرهنگی، دوشنبه: نیاکان.
• شمیسا، سیروس (1381) سبک‌شناسی، چ 6، تهران: پیام نور.
• عینی، صدرالدین (1361 ش-1982 م)، یادداشتها، گردآوردۀ سعیدی سیرجانی، تهران: آگاه.
• غفوراف، باباجان (1997 م)، تاجیکان، دوشنبه: عرفان.