ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 8، آبان 1401 ، شماره پی در پی 78

بررسی مقایسه ای اشعار فروغ فرخزاد و فریدون مشیری در رمانتیسم فردگرا و جامعه گرا

صفحه (149 - 163)
نادر کریمی راد ، مسعود پاکدل (نویسنده مسئول)، نگین حیدری زاده ، الخاص ویسی
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1400

چکیده

زمینه و هدف: مکتب رمانتیسم در ادبیات معاصر به دو صورت رمانتیسم فردگرا و جامعه گرا مورد توجه شاعران قرار گرفته است و اغلب شاعران گرایش به آن یافته اند. در این مقاله اشعار فروغ فرخزاد و فریدون مشیری، که از شاعران شاخص رمانتیسم سرای معاصر هستند، با هدف بررسی بنیانهای فکری آنها در گرایش به رمانتیسم و بیان تفاوتها و شباهتها بصورت بررسی مقایسه ای تحلیل شده است.

روش مطالعه: روش تحقیق بصورت توصیفی - تحلیلی است و جامعۀ آماری شامل دیوان اشعار فرخزاد و کلیات شعر مشیری با عنوان «بازتاب نفس صبحدمان» است.

یافته ها: هر دو شاعر شعر را با رمانتیسم فردی آغاز کرده و در دهۀ چهل به رمانتیسم جامعه گرا گراییدند و همچنان رمانتیسم فردی را نیز ادامه دادند. در زمینۀ رمانتیسم جامعه گرا، آمیختگی رمانتیسم فردگرا و جامعه گرا در اشعار مشیری فراوانی دارد اما در شعر فرخزاد دیده نمیشود. در زمینۀ نقد جامعه، هر دو شرایط موجود جامعه را نپذیرفته و به نابسامانیها انتقاد کرده اند. فرخزاد توصیفگر جامعۀ رو به زوال است و زشتیها را برجسته تر از مشیری نشان داده است؛ درمقابل مشیری با امید به بهبودی جامعه، با نگرش تعلیمی از آن انتقاد کرده است.

نتیجه گیری: فرخزاد و مشیری هر دو در پیروی از اصول مکتب رمانتیسم دارای اشتراک هستند اما بنیانهای فکری متفاوتی دارند. فرخزاد با تجربۀ زندگی شخصی خود به رمانتیسم روی آورده اما مشیری تجربۀ خیالی و شاعرانه دارد. فرخزاد در رمانتیسم جامعه گرا شاعری اجتماعی است؛ اما مشیری به آمیختگی رمانتیسم فردی و اجتماعی رسیده است. این تفاوتها نشان‌دهندۀ وجود سبکها و گرایشهای متفاوت به رمانتیسم در ادبیات معاصر است.

کلمات کلیدی
رمانتیسم , فروغ فرخزاد , فریدون مشیری , فردگرا , جامعه گرا

• آسمانیتر از نام خورشید (زندگی و شعر فریدون مشیری) شاکری یکتا، محمدعلی (1387)، تهران: ثالث
• ادوار شعر فارسی (از مشروطیت تا سقوط سلطنت)، شفیعی کدکنی، محمدرضا (1383)، تهران: سخن.
• بازتاب نفس صبحدمان، کلیات اشعار، مشیری، فریدون (1388) 2جلد، تهران: چشمه.
• تاریخ تحلیلی شعر نو، شمس لنگردوی، محمد (1377) جلد3، تهران: نشر مرکز.
• ترانۀ آبی زندگی (بررسی زندگی اجتماعی و ادبی فریدون مشیری)، محمدی آملی، محمدرضا (1382) تهران: نگاه.
• جاودانه زیستن و در اوج ماندن (نامه ها، مصاحبه ها، مقالات و خاطرات فروغ)، جلالی، بهروز (1372) تهران: مروارید.
• جریانهای شعر معاصر فارسی از کودتا تا انقلاب اسلامی، حسینپور جافی، علی (1387) تهران: امیرکبیر.
• چشم انداز شعر معاصر ایران، جریانشناسی شعر ایران در قرن بیستم، زرقانی، سیّد مهدی (1391) تحریر دوم، تهران: ثالث.
• چهل سال شاعری، نگاهی به شعر فریدون مشیری، مشیری، مهشید (1375)، تهران: البرز.
• در غروبی ابدی (آثار منثور فروغ فرخزاد)، جلالی، بهروز (1376) تهران: مروارید.
• سیر رمانتیسم در اروپا، جعفری جزی، مسعود (1377)، تهران: نشر مرکز.
• سیر رمانتیسم در ایران از مشروطه تا نیما، جعفری جزی، مسعود (1386) تهران: نشر مرکز.
• شعر نو در عرصۀ سیمرغ: تحلیل شعر نو و بررسی عقاید و آثار آن، مجد، امید (1382): تهران: انتشارات امید مجد.
• طلا در مس (در شعر و شاعری) براهنی، رضا (1371) تهران: ناشر نویسنده.
• فروغ فرخزاد (همراه با کتاب شناسی)، کراچی، روح انگیز (1383) تهران: داستانسرا.
• فریدون مشیری شاعر کوچۀ خاطره ها، صاحب اختیاری، بهروز و باقرزاده، حمیدرضا (1380) تهران: هیرمند.
• مبانی نظری جریانهای شعری معاصر، از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، نوری، زهرا (1398) ارومیه: آدالار.
• مجموعه اشعار، فرخزاد، فروغ (1382) تهران: نگاه.
• مکتبهای ادبی، سیّدحسینی، رضا (1387) جلد 1، تهران: نگاه.