ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 5، مرداد 1401 ، شماره پی در پی 75

سبک‌شناسی ساختاری و محتوایی شرفنامۀ بدلیسی اثر شرف‌خان بدلیسی

صفحه (249 - 265)
لیلا آقامجیدی ، حسن سلطانی کوهبنانی (نویسنده مسئول)، علیرضا شوهانی ، قهرمان شیری
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1400

چکیده

زمینه و هدف: کتاب شرفنامه منبع مهمی در تاریخ کردها و سرزمین کردستان است و یکی از با‌ارزشترین مآخذ در بررسی تاریخ محلی ایران و عثمانی بویژه در قرن دهم است که مؤلف آن، خود شاهد بسیاری از رخدادهای این دوره بوده است. این اثر، علاوه بر نقل وقایع، شامل آگاهیهای فراوان درباره شیوه حکومتی، دستگاه مالیاتی، دیوانی و اطلاعات جغرافیایی منابع کردنشین است. هدف این پژوهش، با توجه به ارزش این اثر و بقصد شناخت و معرفی بیشتر آن، بررسی ساختاری و محتوایی و نشان‌دادن مؤلفه های سبک‌شناسانه آن است. نگارندگان با توصیف و تحلیل شرفنامه در سه سطح زبانی ـ ساختاری، ادبی ـ هنری و زیباشناسی و محتوایی ـ فکری، سعی کرده اند نکات ارزشمند و برجسته اثر را به مخاطب نشان دهند.

روش‌ مطالعه: روش تحقیق دراین مقاله، توصیفی تحلیلی میباشد و اطلاعات ازطریق جستجو در منابع کتابخانه ای گردآوری شده است. گستره مطالعه، کتاب شرفنامه میباشد که نمونه های فراوانی از ویژگیهای سبکی ‌و محتوایی مبتنی بر شیوه استقرایی از آن ذکر گردیده ‌است.

یافته ها: کتاب شرفنامه همان ویژگیهای نثرهای تاریخی دوره صفویه را دارد و از جانبی میراث دوره تیموریان نیز هست که با تأثیر پذیرفتن از عواملی همچون گسترش زبان ترکی در نتیجه تسلط حاکمان و فرمانروایان ترک زبان و نفوذ علمای شیعه در ترویج زبان عربی و همچنین بستر فرهنگی سرزمین کردزبان، سرشار از واژگان ترکی، مغولی، عربی و احیاناً کردی یا کردی‌گونه است.

نتیجه گیری: از‌جمله ویژگیهای نثر این کتاب، استفاده هنرمندانه از صنایع بدیعی در حوزه بدیع لفظی و معنوی است که از این میان سجع و جناس در حوزه بدیع لفظی و تشبیه فشرده، استعاره، تلمیح، کنایه و اغراق در حوزه بدیع معنوی، پربسامدترین آرایه های ادبی هستند. شرفنامه از نظر فکری، دربردارنده ویژگیهایی چون نخبه گرایی، شریعت‌مداری انتقادی و درعینحال رویکردی ستایش‌آمیز به کردها است. از دیگر ویژگیهای نثر این کتاب، اطناب و اسهاب و تکرار مترادفات است. مؤلف کتاب در دیباچه و همه سرفصلهای کتاب، سخن را تا آنجا که در توانایی اوست، با نثری مسجع به درازا میکشاند و هرگاه مقصودش تنها ذکر واقعه و رویدادی است، کلامش بسادگی میل میکند. قلم میرشرف‌الدین، روان و فهم مطالب، جز در مواردی نادر، آسان است.

کلمات کلیدی
سبک‌شناسی , شرفنامه , شرف‌الدین بدلیسی , صفویه

• آواشناسی، حق‌شناس، علی محمد. (1376). تهران: نقش جهان.
• بیان، شمیسا، سیروس. (1378). چاپ سوم، تهران: میترا.
• پاییز نثر فارسی، شیری، قهرمان. (1398). تهران: ورا.
• تاریخ بیهقی، ابوالفضل محمدبن حسین بیهقی. (1389). به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب.
• تکرار اساس موسیقی شعر، جمالی، شهروز. (1383). کیهان فرهنگی، ش 216، صص 60- 61.
• دیوان خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی نجار. (1382). به ‌کوشش ضیاء الدین سجادی، تهران: زوار.
• ردیف و موسیقی شعر، محسنی، احمد. ( 1382). مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
• ساختار و تأویل متن، احمدی، بابک. (1370). تهران: نشر مرکز.
• سبک‌شناسی، بهار، محمدتقی. (1373). تهران: امیرکبیر.
• شرح سی قصیده، قبادیانی، ناصرخسرو. (1383). به ‌اهتمام مهدی محقق، تهران: توس.
• شرفنامه با مقدمه و تعلیقات فهارس، بدلیسی، شرف خان. (1343). محمد عباسی، بیجا: مطبوعات علمی.
• شرفنامه، بدلیسی، میر شرف الدین. (1377). به اهتمام ولادیمیر ولییامینوف زرنوف، تهران: اساطیر.
• فنون بلاغت و صناعات ادبی، همایی، جلال الدین. (1383). تهران: هما.
• گزیده مرصادالعباد، رازی، نجم الدین. (1387). با مقدمه محمد امین ریاحی، تهران: مهارت.