ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 5، مرداد 1401 ، شماره پی در پی 75

بررسی مشابهتهای مضامین مکتب ادبی باروک و سبک شعری خاقانی

صفحه (155 - 173)
وحید علی بیگی سرهالی (نویسنده مسئول)، فاطمه مدرسی
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1400

چکیده

زمینه و هدف: مکتب ادبی باروک که بعد از دوران باشکوه رنسانس در اروپا شکل گرفت، دارای ویژگیهای نوینی بود که زیبایی آثار ادبی را دوچندان نموده است. مضامینی که در این مکتب ادبی مشاهده میشود، چندین سال قبلتر در تفکر شاعران ما نمود چشمگیری داشته است که این امر بطور واضح مورد ارزیابی قرار نگرفته بود. در این راستا، تشابهات مضامین این مکتب و اشعار خاقانی ما را برآن داشت تا در این زمینه پژوهشی انجام دهیم، چراکه بر این باور بودیم میتوان به نقاط مشترک فراوانی در سبک شعر خاقانی و مکتب ادبی باروک دست یافت.

روش مطالعه: این پژوهش بر اساس روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته است، که در آن ابتدا به شناسایی مضامین مکتب ادبی باروک پرداخته، سپس نقاط مشترک آن و اشعار خاقانی را استخراج کرده و به تفسیر و تحلیل آنها اقدام نموده ایم.

یافته ها: اگرچه مضامین فکری باروک در غرب، چند قرن پس از خاقانی بوجود آمده است، اما بخوبی میتوان مشخصه های آن را در شعر خاقانی نمایان ساخت و این نشان میدهد که سبک شعری شاعران کهن ما، دارای ویژگیهای خاصی بوده اما همانند نظریه پردازان غرب، مطالعۀ دقیقی بر روی آن اشعار صورت نگرفته است؛ درحالیکه زوایای پنهان زیادی برای روشن شدن دارند.

نتیجه گیری: مضامین مکتب ادبی باروک در یک چشم‌انداز کلی در شعر خاقانی نمود قابل توجه ای داشته و مشخصه های آن کاملاً بارز است. عدم تقلید از قدما، پویانمایی، وجود مضامین مرگ اندیشی و تناقضگویی و... مضامین مشترک مکتب ادبی باروک و شعر خاقانی را قابل تأمل نمود. در این پژوهش با استفاده از شواهد اشعار خاقانی و تطبیق آنها با مضامین مکتب ادبی باروک، وجوه مضامین مشترک آنها را به اثبات رسانیده ایم.

کلمات کلیدی
باروک , خاقانی , ادبیات تطبیقی , مکتبهای ادبی , سبک‌شناسی

• بازتاب زیباشناختی مکتب باروک در شعر حافظ، علوی مقدم مهیار و رجبی، مسلم، (1392) پژوهشهای ادبی و بلاغی، (3) 1، صص 76-84.
• بررسی تطبیقی مکتب باروک با سبک هندی (مطالعه موردی: بیدل دهلوی)، حسن زادۀ میرعلی، عبداالله و شامانی، لیلا (1391)، پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی (3) 1، صص51- 66.
• جلوه های زیباشناختی باروک در رمان جدید، کهنمویی پور، ژاله (1380)، پژوهشنامۀ علوم انسانی، شمارۀ 37، صص69-79.
• جلوه هایی از مکتب باروک در رباعیات خیام، خطاط، نسرین و شوهانی، علی‌رضا (1385)، پژوهش زبانهای خارجی، شمارۀ 33، صص49-64.
• دیوان شعر، خاقانی، افضل الدین (1375)، تصحیح ضیاءالدین سجادی، چاپ پنجم، تهران: زوار.
• سبک باروک در ادبیات غنائی اروپا، امینی، محمدرضا، (1374)، کیهان فرهنگی، مرداد و شهریور، شمارۀ 122. صص 31-28.
• سوررآلیسم انگارۀ زیبایی‌شناسی هنری. آل احمد، مصطفی، (1377)، تهران: نشانه.
• مکتبهای ادبی، سیدحسینی، رضا، (1381)، چاپ دوازدهم، تهران: آگاه.
• Deleuze, G. (2004). The Fold: Leibniz and the Baroque. Trans. Tom Konley.
• Minneapolis: U of Minnesota P
• Friederich, W. P. (1947). "Late Renaissance, Baroque or Counter-Reformation?" The Journal of English and Germanic Philology. Vol. 46, No. 2. pp. 132-143.
• Genette, G. (1966). Figures I. Ed.Du SeuIl.
• Hederer, E. (1967). Trans. Scott Horton. Deutsche Dichtung des Barock. Boston: Barns & Nobel.
• Jackson, P., ed. (2006). The Cambridge History of Iran: The Timurid and Safavid Periods. Vol. 6. Cambridge: Cambridge U P.
• Lauer, Gerhard. (2011). Grundkurs Literaturgeschichte. Stuttgart: Bielefeld.
• Maravall, J. A. (1986). Culture of the Baroque. Minneapolis: U. of Minnesota P.
• Propst, Karl. 1972. Geschichte der deutschen Literatur. Wien: Österreichischer Bundesverlag für Unterricht.
• Rousset, J. (1976). Linterieur ET lexterieur. Jese Corti.
• Warnke, F. J. (1970). "Baroque Once More: Notes on a Literary Period." New Literary History. Vol. 1, No. 2. pp. 145-162.
• Friederich, W. P. (1947). "Late Renaissance, Baroque or Counter-Reformation?" TheJournal of English and Germanic Philology. Vol. 46, No. 2. pp. 132-143
• Clements, R J. (1961). "Michelangelo as a Baroque Poet". PMLA, Vol. 76, No. 3. pp. 182- 192.
• Hatzfeld, H. (1949). "A Clarification of the Baroque Problem in the Romance
• Literatures". Comparative Literature. Vol. 1, No. 2. pp. 113-139
• Hanak, M. J. (1970). "The Emergence of Baroque Mentality and Its Cultural Impact. On Western Europe after 1550". The Journal of Aesthetics and Art Criticism. Vol.
• No. 3. pp. 315-326.
• Moser, W. (2008). "The Concept of the Baroque". Revista Canadiense de Estudios Hisp nicos. Pp.11-37.
• Raine, K. (1945). "John Donne and the Baroque Doubt". In Horizon. Vol. 11, No. 66. pp. 371-95