ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 4، تیر 1401 ، شماره پی در پی 74

سبک شناسی شعر کوتاه بعد از انقلاب اسلامی مورد مطالعه: اشعار پنج شاعر کوتاه سرای معاصر

صفحه (29 - 47)
محمدصادق رحمانیان ، منصوره ثابت‌زاده ثابت‌زاده (نویسنده مسئول)، کامل احمدنژاد
تاریخ دریافت مقاله : اردیبهشت 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مرداد 1400

چکیده

زمینه و هدف: شعر کوتاه، بعد از انقلاب اسلامی به جریان شعری مشخص و مجزا تبدیل گشته است که با ساختار ویژه، زبان و مضامین منحصربفرد در حال ادامه است و برای آن میتوان کلیت سبک شناسی بیان کرد. در این مقاله با هدف مشخص کردن یک سبک خاص برای این جریان شعری، شاخصه های سبکی شعر کوتاه در اشعار پنج شاعر کوتاه سرای معاصر در سه سطح زبانی، بلاغی و فکری بررسی شده است.

روش مطالعه: روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. جامعۀ آماری، اشعار برگزیدۀ پنج شاعر کوتاه سرای معاصر( بیژن جلالی، منصور اوجی، سیدحسن حسینی، سیدعلی میرافضلی و سیروس نوذری) میباشد.

یافته ها: شعر کوتاه در ادبیات معاصر در میان قالبهای نیمایی شعر سپید و منثور، موج نو، شعر حجم، و موج ناب وجود داشته است، اما بعد از انقلاب اسلامی بویژه با معرفی هایکو به جامعۀ ادبی، از دهۀ هفتاد به بعد شاعرانی صاحب سبک دارد و دیگر یک قالب شعری نیست بلکه یک جریان ادبی با مبانی نظری خاص خود است. در این شعر از نظر سبک شناسی در سطح زبانی، موسیقی بیرونی و کناری اهمیتی ندارد. در موسیقی درونی انواع جناس، تکرار واج و واژه آمده است. در سطح زبانی، ساختاری ساده دارد و واژه های دشوار استفاده نشده است و از نظر سطح نحوی، کاربرد اشعار بی فعل، اتمام شعر با علامت سؤال و سه نقطه شاخصۀ سبکی دارد. در سطح ادبی، شعری تصویرساز است و انواع تشبیه، تشخیص، تناقض، ایهام، و مراعات النظیر وجود دارد و در سطح فکری مفاهیم تعلیمی، عرفانی، طبیعت گرایی، عشق، مرگ، تنهایی، اشعار وصفی، طنز و اشعار انتقادی درونمایه های اصلی آن است.

نتیجه گیری: شعر کوتاه معاصر، ساختار زبانی ساده و عاری از واژه های دشوار و نامأنوس دارد. شاخصۀ سبکی آن عدم تعهد به موسیقی بیرونی و کناری است و شاعران به سلیقه از آن استفاده کرده اند. اما در موسیقی درونی با توجه به ظرفیتهای زبانی ادب فارسی غنی است. در حوزۀ ادبی، شعری خیال انگیز است و انواع آرایه های ادبی در آن بکار رفته است. در حوزۀ مضمون، شعری متعهد و معناگرا میباشد که به مضامین وصفی، عرفانی، انتقادی توجه بیشتر شده است.

کلمات کلیدی
شعر کوتاه , سبک , زبان , بلاغی , مضمون

• انواع شعر فارسی، رستگار فسایی، منصور (1380) شیراز: نوید شیراز.
• با حنجرۀ زخمی چکاوک، دستغیب، عبدالعلی (1384) مجموعه مقالات: اما پرنده و گل، منصور اوجی در آیینۀ آثار، شیراز: نوید شیراز.
• بررسی تطبیقی «طرح» و «توقیعه» در ادب پارسی و عربی، کیانی، حسن و میرقادری، سیدفضل الله (1389) گوهر گویا، (3) 4، صص84ـ 55.
• به همین کوتاهی، از رباعی تا شعر کوتاه، میرافضلی، علی (1392) کرمان: نون.
• بیژن جلالی، شعرهایش و دل ما، عابدی، کامیار (1397) تهران: جهان کتاب.
• تمام ناتمامی ها، گزیده اشعار، میرافضلی، سیدعلی (1387) تهران: تکا.
• دربارۀ هایکو، گفتگوی سیروس نوذری، نوذری، سیروس (1391) شیراز: نوید شیراز.
• فرهنگ معین، معین، محمد (1391) تهران: امیرکبیر.
• کپور در آبهای سیاه، نوذری، سیروس (1398) تهران: سیب سرخ.
• کوته سرایی، سیری در شعر کوتاه فارسی، نوذری، سیروس (1388)، تهران: ققنوس.
• گذر زمان و مرگ آگاهی، دانشور، سیمین (1384) مجموعه مقالات: اما پرنده و گل، منصور اوجی در آیینۀ آثار، شیراز: نوید شیراز.
• گزینه اشعار، جلالی، بیژن (1396) تهران: مروارید.
• گفتگو با سیروس نوذری، عبادی، فاطمه (1399) سایت هنر آنلاین، ۱۳۹۹-۱۰-۱۷ https:--b2n.ir-r32046.
• گونه های نوآوری در شعر معاصر ایران، حسن لی، کاووس (1383) تهران: شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی.
• نقد کتاب آه تا ماه (مجموعه شعرهای سیروس نوذری)، دستغیب، عبدالعلی (1389) گوهران خرداد، شمارۀ 23 و 24، صص 179ـ 174.
• نوشداروی طرح ژنریک، حسینی، سیدحسن (1391) تهران: سورۀ مهر.
• هایکونویسی سیری در هایکو و هایکوی ایرانی، نوذری، سیروس (1390) تهران: نگاه.
• همصدا با حلق اسماعیل، حسینی، سیدحسن (1386) تهران: سورۀ مهر.
• یک عمر شاعری، برگزیده اشعار، اوجی، منصور (1397) تهران: کوله پشتی.