ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 3، خرداد 1401 ، شماره پی در پی 73

بررسی سبک فکری شاعران انقلابی معاصر درمورد مفاهیم اخلاقی و ارزشی (با تکیه بر اشعار سلمان هراتی، علیرضا قزوه، طاهره صفّارزاده، قیصر امین‌پور، احمد عزیزی، محمد‌مهدی سیّار، و...)

صفحه (63 - 78)
رمضانعلی رازقی ، سیدعلی اکبر شریعتی‌فر (نویسنده مسئول)، ابوالقاسم امیراحمدی
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1400

چکیده

زمینه و هدف: اخلاق یکی از بنیادیترین اصول هر جامعه محسوب میگردد که جایگاه خاصی در ادبیات دارد. شعر و ادبیات فارسی در جریان تحولات ایدئولوژیکی و فکری انقلاب اسلامی پا به عرصۀ تازه ای نهاد؛ تا جایی که در رویارویی با حوادث و اتفاقات دنیای مدرن و جریانات روشنفکری غربی شاهد بروز و ظهور تحولات اساسی و چشمگیر در آثار شاعران ارزشی و انقلابی هستیم. شاعران و هنرمندان انقلابی در سالهای پس از پایان جنگ با بهره گیری از آرمانهای انقلابی و تعالیم دینی تغییراتی را در مفاهیم اخلاقی در قالب مضامین شعری ایجاد نمودند. ازآنجاکه تاکنون دربارۀ محتوای اخلاقی شعر انقلابی دوران معاصر مقاله و پژوهش مبسوطی بصورت مستقل انجام نشده است، در این پژوهش به واکاوی مفاهیم و ارزشهای اخلاقی در اشعار شاعران انقلابی پس از خاتمۀ جنگ تحمیلی و دوران هشت سالۀ دفاع مقدّس پرداخته میشود. ازآنجاکه در دوران معاصر ‌بویژه در دهۀ هفتاد و هشتاد تحولات سیاسی و اجتماعی قابل توجهی در کشور رخ داد، این حیطۀ زمانی برهۀ قابل توجهی را از حیث موضوع مورد مطالعه دربر میگیرد.

روش مطالعه: این پژوهش براساس روش کتابخانه ای و شیوۀ توصیفی–تحلیلی انجام گرفته است.

یافته ها: در اشعار شاعران مذکور، بیشتر تأکید ایشان بر مفاهیم اخلاقی و ارزشی چون عدالت، نوع‌دوستی، پرهیز از مدگرایی، مبارزه با بدحجابی، جبهه گیری علیه روشنفکری غربی و یادآوری فضایل اخلاقی اسلامی-عاشورایی است.

کلمات کلیدی
اخلاق , اخلاق اسلامی , سبک فکری , شعر انقلابی معاصر

• قرآن کریم، ترجمۀ مهدی الهی قمشه ای.
• اخلاق ناصری، طوسی، ابوجعفربن محمدبن حسن (1369)، چاپ ششم، تهران: خوارزمی.
• آب در سماور کهنه، هراتی، سلمان (١٣٨٨)، تهران: تکا.
• بحثی پیرامون رابطۀ شهر و روستا، کیانی، کوروش (1368)، تهران: امیرکبیر.
• با کاروان نیزه، قزوه، علیرضا (1384)، چاپ دوم، تهران: نشانه.
• باید سلام کرد به گسترۀ زیستن، فولادی، علیرضا (1387)، تهران: پاسداران اسلام.
• بررسی جامعه شناختی گفتمانهای شعری دهۀ‌ دوم پس از انقلاب‌اسلامی 1376-1367 ه‍..ش، ضیایی، حسام و صفایی، حسام (1389)، فصلنامۀ مطالعات ملّی، (4)11، صص 176-153.
• پای حرف حروف (شعر)، جعفری حسینی، سید محمدامین (1387)، تهران: سورۀ مهر.
• پیش از اقیانوس، مهدی نژاد، امید (1387)، تهران: سورۀ مهر.
• جریانشناسی شعر دهۀ هفتاد، زهره وند، سعید (1395)، تهران: روزگار.
• چای چوپان، احمدی، عباس (1388)، تهران: سورۀ مهر.
• خطوط دلتنگی، صالحی، بهمن (1372)، تهران: حوزۀ هنری.
• در کوچه های آتن، هوله، مریم (1379)، تهران: میر‌‌کسری.
• دم دربند عشق، قهرمان، محمد (1387) تهران: آهنگ قلم.
• دیدار صبح، صفار‌زاده، طاهره (1365)، تهران: نوید.
• دیوان اشعار، امین‌پور، قیصر (1381)، تهران: مؤسسۀ تنظیم آثار امام خمینی (ره).
• ریشه در ابر، عبدالمالکیان، محمدرضا (1366)، تهران: برگ.
• روضه در تکیۀ پروتستانها، مؤدب، علی محمد (1379)، تهران: سپیده باوران.
• شکلی در باد، ساری، فرشته (1371)، تهران: گردون.
• شعر انقلاب از منظر محتوی، زارعی، احمد (1386)، تهران: نشر انقلاب و دفاع مقدس.
• فلسفۀ اخلاق و مبانی رفتار، صانعی درّه بیدی، منوچهر (1387)، چاپ دوم، تهران: سروش.
• قبلۀ مایل به تو، برقعی، حمیدرضا، (1387)، تهران: فصل پنجم.
• کفشهای مکاشفه، عزیزی، احمد (1375)، تهران: الهدی.
• گاهی دلم برای خودم تنگ میشود، بهمنی، محمدعلی (1377)، تهران: دارینوش.
• گندم و گیلاس، آتشی، منوچهر (1370)، تهران: قطره.
• گزیدۀ اشعار، امین‌پور، قیصر (1381) چاپ سوم، تهران: ابتکار هنر.
• گفتارهایی درباره هویت ملّی در ایران، میرمحمدی، داوود (1383)، تهران: موسسۀ مطالعات ملّی.
• نقد و تحلیل شعر دفاع‌مقدس، اکبری، منوچهر (1377)، تهران: پالیزان.
• مجموعه اشعار، اسماعیلی، محدثه (1387)، تهران: پیک کتاب.
• نم سفالهای عتیق، عنقایی، کسری (1372)، تهران: نشانه.
• نگاهی به بیخوابی عمیق، سیار، محمد مهدی (1382)، تهران: دانش.
• همه آن سالها، احمدی، احمدرضا (1371)، تهران: نشر مرکز.