ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 3، خرداد 1401 ، شماره پی در پی 73

واکاوی تطبیقی جامعه شناسانه تقدم و تأخر سرمایه های زن در رمانهای رؤیای تبت (فریبا وفی) و دفترچه ممنوع (آلبا ‌دسس‌پدس) (بر اساس نظریه سرمایۀ پیر بوردیو)

صفحه (45 - 61)
طیبه حاجی محمدی ، ساره زیرک (نویسنده مسئول)، مهرداد نوابخش
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1400

چکیده

زمینه و هدف: تحلیل جامعه شناسی انواع سرمایه ها را در آرای تئوری‌پردازانی همچون بوردیو میتوان دید. در تعریف بوردیو علاوه بر سرمایه اقتصادی انواع دیگر سرمایه نیز اهمیت بسزایی دارد که عبارت است از: سرمایه فرهنگی، اجتماعی، نمادین و اقتصادی. این مقاله با نگاهی به سرمایه های شخصیتهای زن در رمانهای «رؤیای تبّت» از فریبا وفی و «دفترچه ممنوع» از آلبا دسس‌پدس، به بررسی تطبیقی میزان اثر‌گذاری تقدم و تأخر سرمایه ها بر یکدیگر در واکاوی سرمایه های زن میپردازد.

روش مطالعه: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

یافته ها: این مقاله نشان میدهد در مقایسه جامعه شناسی و با تکیه بر عنصر سرمایه این دو اثر‌، کنشگریهای سرمایه های شخصیت زنان چگونه بروز و ظهور میکند. نتیجه پژوهش در قیاس بین سرمایه های راوی دو رمان، تقدم سرمایه های فرهنگی زنان رمان رؤیای تبت را نسبت به رمان دفترچه ممنوع برملا میسازد که سرمایه متأخر اقتصادی (در سایه و حمایت مردان، بصورت حقوق یا ارثیه) و نمادین (یعنی عشق و احترام به ساحت مادری) را به شکلی کمرنگ برای آنها رقم میزند.

نتیجه گیری: در حوزه سرمایه اجتماعی نیز زنان دو رمان از تنها سرمایه متقدم اجتماعی (روابط همسری و مادری) برخوردارند که بازتولید مثبتی ندارد و شخصیت اصلی رمان رؤیای تبت، این سرمایه اندک را نیز ازدست میدهد و بجای آن سرمایه نمادین متقدم عشق را کسب میکند. ازآنجاکه در رمان وفی دو شخصیت شیوا و شعله از سرمایه فرهنگی و اجتماعی نسبتاً بالایی برخوردارند، در قیاس با رمان دسس‌پدس در بررسی تقدم سرمایه ها، سرمایه اجتماعی و نمادین بیشتری را بازتولید میکنند؛ درحالیکه در رمان دسس‌پدس در برخورداری از انواع سرمایه ها، سرمایه متقدم آنها (سرمایه فرهنگی واجتماعی) کمرنگی است که به بازتولید مثبتی نمی‌انجامد.‌ بررسیها نشان میدهد وجود سرمایه متقدم فرهنگی و اجتماعی از عوامل مهم افزایش سرمایه متأخر نمادین و بدنبال آن سرمایه های اقتصادی متأخر است.

کلمات کلیدی
جامعه شناسی , تطبیقی , سرمایه , بوردیو , زنان , فریبا وفی , آلبا ‌دسس‌پدس

• بررسی در جامعه شناسی فرهنگی ایران، محسنی، منوچهر (1386). تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
• بررسـی رابطـۀ سـرمایۀ فرهنگـی، سـرمایۀ اجتماعـی و سـرمایۀ نمادیـن بـا رفتـار مصـرف‌کننـده در صنعـت پوشـاک (مطالعۀ مـوردی شـهروندان شـهر اصفهـان)، نامدار جویمـی، احسـان (1393)، پایان‌نامۀ کارشناسـی ارشـد، دانشـگاه ایلام.
• تاریخ اندیشه و نظریه های انسان‌شناسی، فکوهی، ناصر (1398). چاپ دوازدهم، تهران: نشر نی.
• جنس دوم، دوبووار، سیمون (1394). جلد اول و دوم، ترجمۀ قاسم صنعوی، چاپ سیزدهم، تهران: توس.
• درسهایی از جامعه شناسی پیر بوردیو، بون ویتز، پاتریس (1391). چاپ دوم، تهران: آگه.
• دفترچۀ ممنوع، دسس‌پدس، آلبا (1397). چاپ پنجم، تهران: بدیهه.
• رؤیای تبت، وفی، رؤیا (1397). چاپ 21، تهران: نشر مرکز.
• زنان علیه زنان، زرلکی، شهلا (1382). تهران: فرهنگ کاوش.
• علم و تأمل‌پذیرى‌، بوردیو، پیر (1386). ترجمۀ یحیى امامى‌، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمى کشور.
• مصرف و سبک زندگی، فاضلی، محمد (1382)، قم: صبح صادق.
• معرفی مفهوم طبقه از دیدگاه بوردیو، ممتاز، فریده. (1383). پژوهشنامۀ علوم انسانی، شمارۀ 41 و 42، بهار و تابستان 83، صص 160 – 149.
• مفاهیم کلیدی بوردیو، گرنفل، مایکل (1389). ترجمۀ محمد مهدی لبیبی، چاپ دوم، تهران: افکار.
• واژگان بوردیو، شویره، کریستین و فونتن، اولیویه (1385). زیر نظر ژان پیر زرده، ترجمۀ مرتضی کتبی، تهران: نشر نی.