ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 3، خرداد 1401 ، شماره پی در پی 73

تحلیل سبک‌شناسی اشعار آیینی شاعران پس از انقلاب

صفحه (23 - 43)
عزیز زیلابی ، مسعود پاکدل (نویسنده مسئول)، سیما منصوری ، منصوره تدینی
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1400

چکیده

زمینه و هدف: سبک، شیوۀ بیان یک نویسنده یا شاعر است. این اصطلاح در حال حاضر درمورد روشهایی بکار میرود که ازطریق بکار بردن فنون و مفهومهای زبان‌شناسی به مطالعۀ تحلیلی ادبیات میپردازد. همچنین زاویۀ دید، مسائل زبانی، چگونگی شخصیت‌پردازی و چندوچون جهت‌گیری درونمایه را تعیین ‌میکند. شعر آیینی بگونه ای از شعر متعهدانه گفته میشود که ازجهت معنایی و محتوایی صبغۀ کاملاً دینی دارد و از آموزه های وحیانی، فرهنگ عترت و ولایت و تاریخ اسلام سرچشمه میگیرد. مناسبتهای مذهبی، ستایش چهره های دینی، توجه به مقوله های قدسی و ملکوتی و تزکیه و تهذیب نفس انسانی، در هستۀ مرکزی شعر مذهبی قرار دارد. ازآنجاکه سبک‌شناسی ابزاری برای شناسایی هویت انسانی، علمی، ادبی و ایدئولوژیک شاعر است، این مقاله براساس سبک‌شناسی لایه ای (مدرن) به بررسی و تحلیل سبک‌شناسی اشعار آیینی در آثار شاعران پس از انقلاب چون قیصر امین‌پور، سلمان‌هراتی، علی‌ معلّم دامغانی، موسوی گرمارودی، سید حسن حسینی و علیرضا قزوه پرداخته است.

روش مطالعه: این مقاله براساس مطالعات کتابخانه ای و به شیوۀ توصیفی-تحلیلی انجام شده ‌است.

یافته ها: توجه به موسیقی درونی، برجسته سازی مفاهیم و مضامین، استفاده از ترکیبات تازه و بدیع، روانی و سادگی هوشمندانه، استفادۀ هنرمندانه از عناصر بلاغی، تصویرسازی مخیّل و عاطفی، مخاطب‌محوری، مفهوم‌گرایی، تأکید بر نهادینه ساختن مضامین دینی، انقلابی، انسانی و آرمانی از جمله ویژگیهای سبکی شاعران انقلاب است.

نتیجه گیری: این شاعران از تمام امکانات و عناصر شعر درجهت تبیین اندیشه های دین‌باورانه بهره ‌برده اند و براساس همین اندیشه ها و مضامین علوی، حسینی و عاشورایی، آنها را میتوان‌ شاعرانی مفهوم‌گرا نامید. نگاهی به جنبه های ادبی و زبانی شعر آنان نشان‌ میدهد با موازین ادبی و زبانی گذشته و حال آشنایی دارند و برای افزودن بر تأثیر کلام خود هر کجا که مناسب دانسته از آنها بهره ‌برده اند.

کلمات کلیدی
ادبیات آیینی , ادبیات معاصر , انقلاب اسلامی , سبک‌شناسی لایه ای , شعر عاشورایی

• قرآن کریم، (1376)، ترجمۀ مهدی الهی قمشه ای، تهران: اسوه.
• آغاز روشنایی آیینه، موسوی گرمارودی، سیدعلی (1390)، تهران: سورۀ مهر.
• از آسمان سبز. هراتی، سلمان (1364) تهران: انتشارات حوزۀ هنری.
• از نخلستان تا خیابان. قزوه، علیرضا (1387)، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات سورۀ مهر.
• انگشتر سوم خاتم، قزوه، علیرضا (1389) دهلی ‌نو: مرکز تحقیقات فارسی ایران-هند.
• با کاروان نیزه، قزوه، علیرضا (1386) تهران: سورۀ مهر.
• بیان، شمیسا، سیروس (1373) تهران: فردوس.
• چمن لاله، موسوی گرمارودی، سیدعلی (1364) تهران: گلشن.
• خط خون، موسوی گرمارودی، سیدعلی (1363) تهران: زوار.
• در کوچۀ آفتاب، امین‌پور، قیصر (1363)، تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
• در ملکوت سکوت، حسینی، سیدحسن (1385) تهران: انجمن شاعران ایران.
• دری به خانه خورشید، هراتی، سلمان (1376) تهران: سروش.
• دیوان اشعار، خاقانی شروانی (1373) تصحیح ضیاء الدین سجادی، تهران: زوار.
• رجعت سرخ ستاره، معلم دامغانی، علی (1385) تهران: سورۀ مهر.
• سبک‌شناسی، نظریه ها، رویکردها و روشها. فتوحی، محمود (1391) تهران: سخن.
• سورۀ انگور، قزوه، علیرضا (1389)، تهران: انتشارات کتاب نشر.
• شرحه شرحه ست صدا در باد، معلم دامغانی، علی (1389) تهران: سورۀ مهر.
• شعر آیینی و تأثیر انقلاب اسلامی بر آن، محدثی خراسانی، زهرا (1388) تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا.
• صبحتان بخیر مردم، قزوه، علیرضا (1391) تهران: اتکا.
• صدای سبز، موسوی گرمارودی، سیدعلی (1389) تهران: قدیانی.
• گنجشک و جبرئیل. حسینی، سید حسن (1384) تهران: افق.
• گزیده ادبیات معاصر، معلم دامغانی، علی (1379) تهران: نیستان.
• گزیده ادبیات معاصر، موسوی گرمارودی، سیدعلی (1378) چاپ دوم، تهران: نیستان.
• مجموعۀ کامل اشعار، امین‌پور، قیصر (1391) تهران: مروارید.
• مجموعۀ کامل اشعار، هراتی، سلمان (1387) تهران: دفتر شعر جوان.
• نوشداروی طرح ژنریک، حسینی، سیدحسن (1378) تهران: سوره مهر.
• هم‌صدا با حلق اسماعیل، حسینی، سیدحسن (1387) تهران: سوره مهر.