ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 2، اردیبهشت 1401 ، شماره پی در پی 72

شبکه های رمزی در نوبت سوم کشف‌الاسرار

صفحه (17 - 23)
آزاده محسنی ، محمدعلی آتش سودا (نویسنده مسئول)، سید محسن ساجدی راد
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1400

چکیده

زمینه و هدف: جهان باورهای عرفانی بر اساس شناخت حاصل از شهود و تجربۀ حسّی مبهم و درونی قرار دارد که دانش و زبان معهود قادر به بیان آن نیست. دانشی اشاری -نه توصیفی و غیرقابل تجربه- که ازطریق تجربه بدست می‌آید. از زمان پیدایش علوم قرآنی و حتی پیش از آن، عالمان دینی، مفسرّان، متکلمان، خطیبان، مجلس‌گویان، دراویش و اهل تصوف بخوبی با شیوه های بیان رمزی آشنا بوده اند. مهمترین شاخص اصلی اندیشه ها و باورهای عارف، تأمل در زبان است و بهمین سبب اهمیت ویژه ای دارد. در زبان فارسی عارفان و صوفیان بسیاری برای رسیدن به درکی عمیقتر و هنریتر از کلام خدا دست به تفسیر عرفانی قرآن زده اند و در طی این مدت انواع گوناگون تفسیر شکل گرفته است که یکی از آنها تفسیر عرفانی کشف الاسرار میبدی است. در این پژوهش نوبت سوم کشف‌الاسرار از منظر لایه ها و شبکه های رمزی و لایه ای مورد بحث و بررسی قرار داده شده است و بر اساس الگوی رمزگان رولان بارت در سه لایۀ هرمنوتیکی، معنایی و نمادین ویژگیهای رمزی تفسیر عرفانی کشف ‌الاسرار در نوبت سوم تحلیل شده است.

روش مطالعه: این بررسی به شیوۀ توصیفی-تحلیلی بصورت مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است.

یافته ها: در نوبت سوم کشف الاسرار میبدی انواع رمزگانی هرمنوتیکی، معنایی و نمادین تلاشی است برای تفسیر عرفانی آیات قرآن.

نتیجه گیری: بخش اعظم تفسیر کشف‌الاسرار در نوبت سوم اشاری و رمزی است؛ به عبارت دیگر میبدی در این قسمت میکوشد جنبه هایی خاص از پیام کلام را در لایه های زیرین آن، که پیوندی وثیق با سخن ادبی و رمزی دارد، واکاوی نماید. میبدی به کمک انواع رمزگان هرمنوتیکی، معنایی و نمادین با معانی پنهان کلام درگیر میشود.

کلمات کلیدی
کشف الاسرار , میبدی , نوبت سوم , رمز , نشانه شناسی لایه ای , رولان بارت

• قرآن مجید.
• آمارگیری نمونه ای، شیفر، ریچاردال و همکاران (1382)، ترجمۀ کریم منصورفرد، تهران: سمت.
• از قوس هرمنوتیکی تا نوبتهای سه‌گانۀ تفسیری میبدی در کشف الاسرار، بالو، فرزاد (1395)، نقد و نظریۀ ادبی، سال اول و دوم، پیاپی 2، صص30- 5.
• اشارات و تنبیهات، ابن سینا (1367)، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
• بادۀ عشق؛ پژوهشی در معنای باده در شعر عرفانی فارسی، پورجوادی، نصرالله (1387)، تهران: کارنامه.
• تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، نویا، پل (1373)، ترجمۀ ا.سعادت، تهران: نشر دانشگاهی.
• دانشنامۀ نظریه های ادبی معاصر، مکاریک، ایرباریما (1393)، ترجمۀ مهراج مهاجر، چاپ پنجم، تهران: آگه.
• رمز و داستانهای رمزی، پورنامداریان، تقی (1375)، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.
• رولان بارت، آلن، گراهام (1385)، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
• زبان شعر در نثر صوفیه، شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392)، تهران: سخن.
• ساختار و تأویل متن، احمدی، بابک (1370)، تهران: نشر مرکز.
• عرفان عملی و نظری یا سنت اول و دوم عرفانی، میرباقری فرد، علی‌اصغر (1391)، پژوهشهای ادب عرفانی (گوهر گویا)، (2) 6، صص88- 65.
• عرفان و فلسفه، استیس، والتر.ت (1388)، ترجمۀ بهاء الدین خرمشاهی، چاپ هفتم، تهران: سروش.
• فرهنگ مصور نمادهای سنتی، کوپر، جی.سی (1380)، ترجمۀ ملیحه کرباسیان، تهران: فرهنگ نشر نو.
• فرهنگ نمادها، شوالیه، ژان (1388)، ترجمۀ سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
• کتابشناسی ابوالفضل رشیدالدین میبدی، مسرّت، حسین (1374)، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
• کشف الاسرار و عدّه الابرار، میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1392)، تصحیح علی‌اصغر حکمت، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.
• مثنوی معنوی، مولانا، جلال الدین محمدبلخی (1380)، تصحیح ر.آلن نیکلسون، چاپ پنجم، تهران: نگاه.
• مفاتح الاعجاز فی شرح گلشن راز، لاهیجی، شمس الدین محمد (1363)، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، چاپ پنجم، تهران: زوار.
• نشانه شناسی کاربردی، سجودی، فرزان (1387)، ویرایش دوم، تهران: نشر علم.