ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 5، مرداد 1400 ، شماره پی در پی 63

بررسی داستانهای علی اشرف درویشیان در سطح فکری (با تکیه بر توجه نویسنده به کودکان و نوجوانان)

صفحه (103 - 118)
عزیزه نجفی ، خداویردی عباس‌زاده (نویسنده مسئول)، لیلا عدل‌پرور
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1399

چکیده
زمینه و هدف: درویشیان از نویسندگان متعهد است که در اکثر داستانهایش وضعیت نابسامان حاصل از فقر را در جامعه مورد توجه قرار داده است. او جامعه ای معیوب، خرافاتی و ناتوان را بتصویر کشیده است که کودکان و نوجوانان در آن حقوقشان نادیده گرفته شده است. در این پژوهش سطح فکری نویسنده، در داستانهای «از این ولایت»، «آبشوران»، «فصل نان»، «همراه آهنگهای بابام» و «سالهای ابری» در ارتباط با جایگاه کودکان و نوجوانان بررسی شده است.
روش مطالعه: روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه ای است و جامعۀ آماری تحقیق با دقت مطالعه و سطح فکری نویسنده از آنها استخراج شده و سپس فیشها بر مبنای مؤلفه های تحقیق دسته بندی گشته است و مقاله بصورت تحلیلی ـ توصیفی بر مبنای نمونه های بدست‌آمده نوشته شده است.
یافته ها: فقر موضوع اصلی داستانهای درویشیان است و درویشیان با جهانبینی یک نویسنده ملتزم به جامعۀ سرمایه داری که با فاصلۀ طبقاتی موجب محرومیت قشر فقیر کودک و نوجوان شده، انتقاد کرده است. فقر علاوه بر کمبود اقتصادی باعث بحرانهای عاطفی و ناهنجاریهاست که از این منظر، باعث رشد کودکان کار، اعتقادات خرافی و جاهلانه، خشونت خانواده ها علیه کودکان، بیماری و مرگ کودکان، ازدواج کودکان در سنین پایین، فقر و بزهکاری کودکان در داستانها در سطح فکری نویسنده دیده میشود، تنها مورد مثبت توجه مادر خانواده به سوادآموزی کودکان است.
نتیجه گیری: کودکان و نوجوانان جایگاه مهمی در آثار او دارند، و دغدغۀ اصلی نویسنده در سطح فکری داستانها، پرداختن به مشکلات این قشر است. درویشیان با زبانی ساده، جملات کوتاه خبری و توصیفات عاطفی و ادبی مشکلات آنها را بازگو کرده است. در داستانهای انتخاب شده، درویشیان زندگی طبقات پایین جامعه را توصیف کرده است که یا شخصیت نوجوان راوی داستان است و یا راوی دانای کل است و کودکان و نوجوانان شخصیتهای اصلی را دارند و نویسنده به آنها توجه ویژه داشته و داستان را پیرموان مشکلات آنها نوشته است.

کلمات کلیدی
سطح فکری , علی اشرف درویشیان , کودکان و نوجوانان , فقر.

• آبشوران، درویشیان، علی، (1358) تهران: یارمحمد.
• آثار درویشیان در بوتۀ نقد، کازرونی، جعفر، (1377) تهران: ندای فرهنگ.
• ادبیات معاصر نثر، روزبه، محمدرضا، (1381) تهران: روزگار.
• از این ولایت، درویشیان، علی، (1357) تهران: شبگیر.
• از ندارد تا دارا، درویشیان، علی، (1383) برگزیده داستانهای کوتاه، تهران: اشاره.
• چون و چرا، درویشیان، علی، (1377) مقاله، نقد، گفتگو، سخنرانی، تهران: اشاره.
• روزنامه‌دیواری مدرسۀ ما، درویشیان، علی، (1357) تهران: شبگیر.
• زرین‌کوب، عبدالحسین، آشنایی با نقد ادبی، (1388) تهران: سخن.
• سالهای ابری، درویشیان، علی، (1387)، جلد اول، تهران: چشمه.
• صد سال داستان‌نویسی در ایران، میرعابدینی، حسن، (1385) تهران: چشمه.
• عناصر داستان، میرصادقی، جمال، (1394) تهران: سخن.
• فرهنگ معین، معین، محمد، (1390) تهران: امیرکبیر.
• فصل نان، درویشیان، علی، (1357) تهران: شباهنگ.
• کلیات سبک‌شناسی، شمیسا، سیروس، (1373) تهران: فردوس.
• مبانی داستان کوتاه، مستور، مصطفی، (1379) تهران: نشر مرکز.
• جامعه‌شناسی ادبیات، وحیدا، فریدون، (1387) تهران: سمت.
• همراه آهنگهای بابام، درویشیان، علی، (1357) تهران: شباهنگ.