ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 4، تیر 1400 ، شماره پی در پی 62

نقش مهاجرت در طرز تفکر نویسندگان مهاجر و انعکاس آن در رمانهایشان (بررسی موردی: محمود گلابدره ای، فیروزه جزایری دوما و گلی ترقی)

صفحه (37 - 51)
بیتا روحی بروجنی ، مریم صادقی گیوی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1399

چکیده
زمینه و هدف: برای دستیابی به سطح فکری نویسندگان، مطالعۀ آثار آنها کمک شایانی میکند. نویسندگان مهاجر با انعکاس ابعاد مهاجرت در رمان، بخشی از دیدگاه خود را به خواننده نشان میدهند. محمود گلابدره ای، فیروزه جزایری دوما، و گلی ترقی از جملۀ نویسندگانی هستند که تجربۀ زیستی خود را در آثارشان منعکس کرده اند. در این پژوهش از نظرات عبدالعلی لهسایی‌زاده (نظریات مهاجرت، 1368) استفاده شده که مهاجرت را از سه بعد اجتماعی ـ فرهنگی، روانشناسی و اقتصادی بررسی کرده است. تحقیق پیشِ رو برای پاسخ به این پرسش انجام شده که جهانبینی و تفکر رمان‌نویسان مهاجر چگونه در داستان منعکس میشود. هدف این مقاله بررسی و مقایسۀ سطح فکری نویسندگان مهاجر است تا از این طریق نقش مهاجرت در خلق آثار آنها روشن شود.
روش مطالعه: این تحقیق به روش توصیفی ـ تحلیلی شکل گرفته است. ابزار گردآوری داده ها اسنادی و کتابخانه ای است و پژوهش به روش تحلیل محتوای کیفی تنظیم شده است. آنچه میتواند به اثبات فرضیۀ پژوهش حاضر کمک کند، شواهدی است که در آثار سه نویسندۀ مهاجر بچشم میخورد. ازاینروی جامعۀ آماری و حجم نمونۀ تحقیق پیشِ رو عبارت است از: رمانهای «دال» (358 صفحه) اثر محمود گلابدره ای، «عطر سنبل، عطر کاج» (192 صفحه) اثر فیروزه جزایری دوما و «اتفاق» (302 صفحه) اثر گلی ترقی.
یافته ها: در این پژوهش دیدگاههای چند نظریه پرداز دربارۀ مهاجرت خوانده و مشخص شد که این پدیده از سه بُعد اجتماعی ـ فرهنگی، روانشناسی و اقتصادی بر زندگی مهاجر تأثیرگذار است.
نتیجه گیری: گلابدره ای نارضایتی از مهاجرت را به شکلهای مختلف در رمان «دال» مطرح میکند، جزایری دوما در رمان «عطر سنبل، عطر کاج» به درجۀ زیادی از رضایتمندی نسبت به مهاجرت رسیده و در رمان «اتفاق» عدم هماهنگی با مقصد، غم غربت و نوستالژی بزرگترین نگرانی فکری ترقی بوده است.

کلمات کلیدی
رمان فارسی , سطح فکری , مهاجرت , نویسندگان مهاجر

• اتفاق، ترقی، گلی، (1393)، تهران: نیلوفر.
• ایرانیان مهاجر در ایالات‌متحده، انصاری، عبدالمعبود، (1396)، ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران: گوته.
• برنامه‌ریزی مهاجرت‌های داخلی، فیندلی، سلی، (1372)، ترجمۀ عبدالعلی لهسایی‌زاده، شیراز: نوید.
• تقابل خود و دیگری در رمان مهاجرت دهۀ شصت و هفتاد، عاملی رضایی، مریم، (1393)، مطالعات انتقادی ادبیات، شمارۀ 3، صص 78ـ63.
• جامعه‌شناسی جهان سوم، لهسایی‌زاده، عبدالعلی و عبداللهی، احمد، (1381)، شیراز: نوید.
• دال، گلابدره‌ای، محمود، (1380)، تهران: پیکان.
• ده سال هوم‌لسی آمریکا، گلابدره‌ای، محمود، (1380)، تهران: فرهنگ‌گستر.
• عطر سنبل، عطر کاج، جزایری دوما، فیروزه، (1386)، ترجمۀ محمد سلیمانی‌نیا، تهران: قصه.
• فرهنگ‌پذیری و سازگاری در میان جوانان کرد، رستگار خالد، امیر؛ سلیمانی بیدگلی، مسعود، (1395)، تحقیقات فرهنگی ایران، شمارۀ 4، صص 181ـ165.
• گلی ترقی (نقد و بررسی آثار)، دهباشی، علی و کریمی، مهدی، (1383)، تهران: قطره.
• مبانی انسانشناسی، فربد، محمدصادق، (1385)، تهران: پشوتن.
• مهاجرت بزرگ ایرانیان، یگانگی، اسماعیل، (1381)، تهران: علم.
• مهاجرت داخلی در کشورهای در حال توسعه، تودارو، مایکل، (1367)، ترجمۀ مصطفی سرمدی و پروین رئیسی فرد، تهران: مؤسسۀ کار و تأمین اجتماعی.
• نظریات مهاجرت، لهسایی‌زاده، عبدالعلی، (1368)، شیراز: نوید.