- تعداد نمایش : 294
- تعداد دانلود : 129
- آدرس کوتاه شده مقاله: https://bahareadab.com/article_id/1631
- کد doi مقاله: Doi: 10.22034/bahareadab.2024 .17 .7366
ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17،
شماره 3،
،
شماره پی در پی 97
نگاهی تحلیلی به خاستگاههای باستانگرایی زبانی در شعر بهمن صالحی
صفحه
(203
- 223)
حسین کریمی ثابت ، سیفالدین آببرین (نویسنده مسئول)، فروغ جلیلی
تاریخ دریافت مقاله
: مرداد 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله
: آبان 1402
چکیده
زمینه و هدف: آرکائیسم یا باستانگرایی زبانی یکی از انواع هنجارگریزی زبانی است که عامل تشخّص و برجستهسازی زبان شعر است. با اینکه شعر معاصر تلاش دارد هر چه بیشتر به زبان تخاطب و زبان زنده روز نزدیک شود با این همه علل و اسباب متفاوتی چون تأثیر از سنّت، ضرورت موسیقیایی، قافیهبندی، بدیع لفظی و معنوی و ... موجب ظهور و نمود جلوههای آرکائیسم در زبان شعر شعر معاصر میگردد. بهمن صالحی نیز از شاعرانی است که زبان زمان را در شعرش برگزیده و زبانی معاصر دارد با این همه شعرش خالی از آرکائیسم زبانی نیست و در شعر این شاعر معاصر به عللی چون تأثیر از زبان شعر سنّتی، عوامل موسیقیایی و بلاغی و معنایی، ضرورت قافیه، بدیع لفظی و معنوی و پارهای عوامل دیگر آرکائیسم زبانی جلوه دارد.
روش مطالعه: پژوهش حاضر یک پژوهش بنیادی و کاربردی است. روش کار تحلیلی - توصیفی است و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای هست.
یافته ها: نتیجۀ پژوهش حاضر نشان از آن دارد که صالحی به علل مختلف از باستانگرایی زبانی بهره برده است و باستانگرایی زبانی در شعر او خاستگاههای متنوّع و متعدّدی دارد. او با بهره جستن از آرکائیسم زبانی به زبان شعر خود تشخّص داده است و آرکائیسم عامل برجستهسازی زبانی شعر او شده است. تأثیر از سنّت بالاخص از سنّت غزلپردازی از عواملی است که آرکائیسم در شعر او را سبب میشود.
نتیجه گیری: نتیجۀ پژوهش نشان از آن دارد که عواملی چون تأثیر از سنّت بخصوص سنّت غزلسرایی، الزام قافیه و موسیقی، علل بلاغی و بدیع لفظی و معنوی، معنا و خصوصیّت معنایی-آوایی برخی واژگان آرکائیک و ارجحیّت آنها بر واژگان معاصر از این لحاظ، عامل حضور این واژگان در شعر صالحی بوده است.
کلمات کلیدی
زبان شعر
, آرکائیسم
, سنّت
, موسیقی
, قافیه
, بدیع لفظی و معنوی
, قوّت معنا.
- احمدی گیوی، حسن و انوری، حسن (1379)، دستور زبان فارسی (1)، تهران: فاطمی.
- اسفندیار، هوشمند (1389)، عروسان سخن. تهران: فردوس.
- بساک، حسن (1393)، هفت شمشیر عشق (باستانگرایی در «سرود ابراهیم در آتش» اثر شاملو)، پژوهشنامۀ ادب غنایی، دوره 12، شماره 22، پیاپی 22، خرداد 1393، صفحات 68-51.
- بهار، محمدتقی (1375)، سبکشناسی، چاپ هشتم تهران: امیرکبیر.
- حافظ شیرازی، شمسالدین (1366)، دیوان غزلیّات، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ چهارم، تهران: انتشارات صفی علیشاه.
- خاقانی، افضلالدین بدیل (1382)، دیوان، تصحیح و مقدمه و تعلیقات به کوشش ضیاءالدین سجادی، چ 7، تهران: زوار.
- دهخدا، علی اکبر (1377)، لغتنامه، زیر نظر محمدمعین و سیدجعفرشهیدی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- سعدی شیرازی، شیخ مصلحالدین (1376)، کلیات سعدی، به اهتمام محمـدعلی فروغـی، تهـران، مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر.
- سنگری، محمدرضا (1382)، هنجارگریزی و فراهنجاری در شعر (باستانگرایی «آرکائیسم»)، مجلۀ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، بهار 1382، ش 65، صفحات 8-4.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات آگاه.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1384)، موسیقی شعر، چاپ دهم، تهران: آگاه
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391)، رستاخیز کلمات، چاپ سوم، تهران: سخن.
- صالحی، بهمن (1393)، باران شبانه (گزینه اشعار)،2 جلد، تهران: انتشارات سوره مهر.
- صفوی، کورش (1373)، از زبانشناسی به ادبیات، ج اول: نظم، تهران: چشمه.
- علیپور، مصطفی (۱۳۷۸)، ساختار زبان شعر امروز. چاپ اول. تهران: فردوس
- عمید، حسن (1389)، فرهنگ فارسی عمید، ج اول، تهران: اشجع
- مقدادی، بهرام (1378)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، تهران: فکر روز.
- ناتل خانلری، پرویز (1382)، تاریخ زبان فارسی، چاپ هفتم، تهران: فرهنگ نشر نو.
- نفیسی، آذر (1368)، «آشناییزدایی»، مجله کیهان فرهنگی، شماره دوم، سال ششم، اردیبهشت 1368
- نیمایوشیج (1363)، حرفهای همسایه، چاپ پنجم، تهران: دینا.
- همایی، جلالالدین (1363)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: توس.