ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 7، مهر 1403 ، شماره پی در پی 101

نقد کهن الگویی سفر قهرمان و موانع تشرّف وی در رمان سمفونی مردگان اثر عباس معروفی

صفحه (191 - 212)
خدیجه حسینی زکریا ، مهری تلخابی (نویسنده مسئول)، نزهت نوحی ، حیدر حسنلو
تاریخ دریافت مقاله : آذر 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1402

چکیده

زمینه و هدف: نقد کهن‌الگویی یکی از جمله نظریّه های مدرن نقد ادبی معاصر و مبتنی بر الگوی نقد روانشناسی است که بر اساس آراء و نظریّات یونگ به تحلیل و بررسی میپردازد. از نظرگاه یونگ کهن‌الگوها، محصول تجارب مکرر بشر در زندگی است و در ناخودآگاه انسان تعبیه شده است. بر اساس این این رویکرد (نقد ادبی) سفر قهرمان بمنظور رسیدن به فردیت، کمال و بلوغ با تکیه بر حضور آرکی‌تایپها در زندگی هر فردی میسر میگردد. هدف پژوهش حاضر، تحلیل و بررسی کهن‌الگوی سفر قهرمان و مسیر تشرّف او در رمان سمفونی مردگان است.

روش پژوهش: روش پژوهش در این جستار، بشیوۀ توصیفی تحلیلی، بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و روش سندکاوی و بررسی و تحلیل رمان سمفونی مردگان بر مبنای نقد کهن‌الگویی یونگ است.

یافته های پژوهش: یافته های پژوهش حاکی از آن است که در رمان سمفونی مردگان بدلیل رویکرد روانشناختی موجود در بنمایۀ این رمان، حضور کهن‌الگوی سایه و آنیما در مسیر تشرّف قهرمان بشکل قابل توجّهی مشخص میباشد.

نتایج پژوهش: نتایج پژوهش در این مقاله نشان میدهد که آیدین، قهرمان اصلی داستان در مسیر تشرّف و تعالی خود با کهن الگوی سایه یعنی پدر و اورهان مواجه است و گرچه توانست برخلاف نظر پدر مسیر درس و تحصیل را در پیش بگیرد، اما سرانجام با مرگ خواهر (آنیمای وجودی) از ادامۀ مسیر بازمیماند.

کلمات کلیدی
سفر قهرمان , سمفونی مردگان , عباس معروفی , نقد کهن‌الگویی یونگ.

• اسنودن. روت (1395). خودآموز یونگ: آموزش مبانی روانشناسی تحلیلی و آشنایی با نظریّه های او.. ترجمه: نورالدین رحمانیان. تهران: آشیان، ص85- 53-54
• الیاده. میرچا (1362). چشم‌اندازهای اسطوره ای. تهران: توس، ص 197.
• بیلکسر. ریچارد (1376). یونگ. ترجمه: حسین پاینده. تهران: طرح نو، ص 56.
• پالمر. مایکل (1376). فروید، یونگ و پالمر. دین. ترجمه: محمد دهگانپور و غلامرضا محمدی. تهران: رشد، ص 50.
• جهادی حسینی. سید امیر (1395). «بررسی نقش مایه های مشترک در اسطوره های برادرکشی». ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. سال دوازدهم. شمارۀ 42. صص 43 80 .
• خالقی‌مطلق. جلال (1372). گل رنجهای کهن. (برگزیده مقالات دربارۀ شاهنامه فردوسی). بکوشش علی دهباشی. تهران: مرکز، صص60-59-57-53
• داد. سیما (1383). فرهنگ اصطلاحات ادبی. چاپ سوم. تهران: مروارید، ص 488.
• رابرتسون. رابین (1395). یونگ‌شناسی کاربردی. ترجمه: ساره سرگلزایی. چاپ چهارم. تهران: لنیاد فرهنگ زندگی، صص 17 18.
• سخنور. جلال (1379). نقد ادبی معاصر. تهران: رهنما، ص 37.
• شاملو. سعید (1388). مکتبها و نظریّه ها در روانشناسی شخصیت. چاپ چهارم. تهران: رشد، ص 53.
• شایگان. داریوش (1381). بتهای ذهنی و خاطره ازلی. تهران: امیرکبیر، ص 208.
• شمیسا. سیروس (1394). نقد ادبی. تهران: فردوس، ص 84.
• شوالیه. ژان و گربران. آلن (1388). فرهنگ نمادها. ترجمه: سودابه فضائلی. تهران: جیحون، ص 250.
• فوردهام. فریدا (1384). مقدمه ای بر روانشناسی یونگ. ترجمه: مسعود و میرلها. چاپ سوم. تهران: جیحون.
• کمپبل. جوزف (1392). قهرمان هزار چهره. ترجمه: شادی خسرو پناه. مشهد: گل آفتاب.
• گورین. ویلفرد و دیگران (1370). راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمه: زهرا مهین‌خواه. چاپ چهارم. تهران: اطلاعات، صص 192 185- 178
• معروفی. عباس (1388). سمفونی مردگان. چاپ سیزدهم. تهران: ققنوس.
• مورنو. آنتونیو (1393). یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمه: داریوش مهرجویی. چاپ هشتم. تهران: مرکز، ص 43.
• مهویزانی. الهام (1372). مرگ رنگ: نقد و بررسی رمان سمفونی مردگان عباس معروفی. تهران: انتشارات روشنفکران، ص 44.
• ووگلر. کریستوفر (1387). سفر نویسنده. ترجمه: محمدگذرآبادی. تهران: مینوی خرد، صص 15 59.
• یاوری. حورا (1384). رندگی در آینه. تهران: نیلوفر، صص 235 236.
• یونگ. کارل گوستاو (1395). روانشناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمه: محمد علی امیری. چاپ هفتم. تهران. علمی و فرهنگی، صص 21 27 34 35.
• ............................. (1390). چهار صورت مثالی: مادر. ولادت مجدد، روح. چهرۀ مکّار. ترجمه: پروین فرامرزی. مشهد انتشارات آستان قدس رضوی، ص 112.
• ............................ (1381). انسان و سمبولهایش. ترجمه: محمود سلطانیه. چاپ سوم. تهران: جامی، صص 163 164. 162 179.
• ............................ (1379). روح و زندگی. ترجمه: لطیف صدقیانی. تهران: جامی، صص 249 . 112.