- تعداد نمایش : 225
- تعداد دانلود : 82
- آدرس کوتاه شده مقاله: https://bahareadab.com/article_id/1752
- کد doi مقاله: Doi: 10.22034/bahareadab.2025 .17 .7634
سال : 17
شماره : 11
شماره پی در پی : 105
ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17،
شماره 11،
،
شماره پی در پی 105
فضایل اخلاقی در کتاب سراج‌المنیر (بر مبنای تقسیم‌بندی خواجه نصیرالدین طوسی در اخلاق ناصری)
صفحه
(225
- 240)
گیسو گرایلی ، محبوبه ضیاء خدادادیان (نویسنده مسئول)، فرزاد عباسی
تاریخ دریافت مقاله
: اردیبهشت 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله
: مرداد 1403
چکیده
زمینه و هدف: تعالیم اخلاقی در ادب فارسی بازتاب گستره ای در متون نظم و نثر فارسی دارد. و به هدف تعلیم و تربیت با آموزه های اخلاقی، اجتماعی یا علمی نوشته میشوند. در طی سالیان گذشته و قرنهایی که بر ادبیات فارسی گذشته آثار بسیاری در ادب تعلیمی چه به شعر و چه به نثر پدید آمده است که هر کدام دریایی از معارف را به همراه دارد. کاشف شیرازی از نویسندگان قرن یازدهم هـ.ق در همین راستا قدم برداشته است و کتاب سراج‌المنیر را با هدف تعلیم به رشته تحریر درآورده است. بدون تردید کتاب سراج‌المنیر مهمترین، برجسته ترین و مشهورترین اثر کاشف شیرازی به شمار میرود. پژوهش حاضر در نظر دارد، فضایل اخلاقی موجود در کتاب مذکور، سراج‌المنیر را با توجه به تقسیم‌بندی موازین اخلاقی در کتاب اخلاق ناصری مورد بحث و بررسی قرار دهد. تا مشخص کند کاشف شیرازی در تدوین این کتاب تا چه اندازه به تقسیم‌بندیهای خواجه نصیر طوسی نزدیک بوده است.
روش پژوهش: این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی به شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و استفاده از منابع دست اول حوزه ادب تعلیمی و همچنین مقاله های موجود انجام و نگارش شده است.
یافته ها: اگر بخواهیم مطالعه در متون ادبی با رویکرد تعلیمی خصوصاً سراج منیر را به شیوه ای علمی- تجربی پیش ببریم، خواهیم دید بیشترین تأثیر را در روحیه جامعه عام و حاکمان عصر خود داشته است و به صورت آرمانی سلاطین و امرا را به فضایل اخلاقی در بهبود امور دعوت میکند.
نتیجه گیری: در نهایت، مولف خواسته است اثری به تقلید از گلستان سعدی به شیوه تقسیم‌بندی موضو‌عها تألیف نماید که سرشار از حکمت و ادب و اخلاق اسلامی است و سازگار با نظام مکتبخانه ای و مجالس درسی و دینی قدیم و نهایتاً کتاب درسی باشد برای طالبان علم و ادب‌آموزان روزگار خویش.
کلمات کلیدی
خواجه نصیر طوسی
, کاشف شیرازی
, اخلاق ناصری
, سراج منیر
, فضایل اخلاقی
- قرآن کریم
- نهج‌البلاغه(1386)، ترجمه محمد دشتی، قم: شهاب الدین.
- ابراهیمی دینایی، غلامحسین (1393)، نصیرالدین طوسی فیلسوف گفتگو، تهران: انتشارات هرمس.
- انوشه، حسن(1376)، فرهنگنامه ادبی فارسی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- ایرانی، دینشاه(1334)، اخلاق ایران باستان، تهران: انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی.
- ایزدی، حسین(1377)، مبانی ارزشها از دیدگاه فرزانگان، بی‌جا: احسن‌الحدیث.
- دهخدا، علی‌اکبر( )، فرهنگ لغت دهخدا.
- زمانی، کریم(1393)، میناگر عشق، تهران: نی.
- سعادت، اسمعیل(1384)، دانشنامه زبان و ادبیات فارسی، ج3، تهران: فرهنگستان زبان و ادبیات پارسی.
- غررالحکم(1337)، ترجمه محمد علی انصاری، تهران: نشر محمد علی انصاری.
- غزالی، امام محمد(1375)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو، تهران: دانشگاه ملی.
- کاشف‌شیرازی، شمس‌الدین(1374)، سراج منیر، تصحیح علی افراسیابی نهاوندی، قم: نهاوندی.
- --------------------(1382)، خزان و بهار، تصحیح محمد حسین خسروان و رضا اشرف زاده، مشهد: به نشر.
- --------------------(1396)، سراح منیر، با مقدمه و تصحیح حسن نصیری جامی، تهران: مولی.
- معین، محمد(1375)، فرهنگ معین، تهران: امیرکبیر.
- مکارم شیرازی، ناصر(1386)، پیام امیرالمومنین(ع)، تهیه و تنظیم جمعی از فضلا، تهران: دارالکتاب‌الاسلامیه.
- میرزایی اقدم، حبیبه(1396)، بررسی مضامین حکمی و اخلاقی دیوان صالح بن عبدالقدوس و مقایسه آن را آثار سعدی (با تکیه بر گلستان)، پایان‌نامه دکتری، تهران: دانشگاه تهران.
- نراقی، مولی مهدوی(1389)، علم اخلاق اسلامی، ترجمه جلال‌الدین مجتبوی، تهران: حکمت.
- نصیر الدین طوسی(1373)، اخلاق ناصری، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.
- نهج‌الفصاحه(1382)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: دنیای دانش.
- مقاله:
- صفایا رهف، مجد امید(1402)، فضایل اخلاقی در کتاب اخلاق محسنی (بر مبنای تقسیم‌بندی خواجه نصیر طوسی در اخلاق ناصری)، سال پانزدهم، شماره پنجاه و هفتم، بهار 1402.