ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 2، اردیبهشت 99 ، شماره پی در پی 48

سبک‌شناسی قصاید مدهوش گلپایگانی

صفحه (23 - 44)
مریم خزائیلی، مهرداد چترایی(نویسنده مسئول)، عطا محمّد رادمنش
تاریخ دریافت مقاله : تابستان 97
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تابستان 97

چکیده

محمّدصادق گلپایگانی، متخلّص به مدهوش، ادیب، شاعر و خطّاط عصر قاجار و ملّاباشی حیدرقلی میرزا، فرزند فتحعلی شاه قاجار است. وی از جمله بهترین و مهمترین صاحب‎کمالان سرزمین گلپایگان، دیار علم و ادب بحساب میآید. مدهوش بجز فنون نظم و نثر، در علم عربی نیز شهره بوده است. وی از شاعران دوران بازگشت ادبی محسوب میشود. کلیّات وی، مجموعه‎ای از منشآت، غزلیّات، مثنویّات، قصاید، رباعیّات، قطعات و علاوه بر آن نوشته‎هایی تعلیمی و حکمی به نثر است؛ که هنوز آنگونه که بایسته است، شناسانده نشده اند. قصاید موجود در این مجموعه از نوع قصاید مدحی با زبانی ساده و روان و آرایه هایی دلنشین است که شناخت و معرّفی آنها نیاز بمطالعه و بررسی ویژگیهای سبکی آن از جنبه های مختلف دارد. انجام پژوهش و مطالعه دربارۀ این ویژگیها در عرصه تحقیقات ادبی از ضرورتها بحساب میآید. بنابراین در این مقاله ببررسی مختصات سبک‎شناسی قصاید مدهوش گلپایگانی در قلمروِ ویژگیهای زبانی، فکری و ادبی پرداخته میشود.

کلمات کلیدی
مدهوش , قاجار , کلیّات , قصاید , سبک‎شناسی

• آشنایی با عروض و قافیه، شمیسا، سیروس،(1375)، چ دوازدهم، تهران: فردوس.
• از صبا تا نیما، آرین‌پور، یحیی،(1387)، تهران: زوّار.
• تذکرۀ خاوری یا خاتمۀ روزنامچۀ همایون، حسینی شیرازی خاوری، فضل‌الله،(1378)، تصحیح میرهاشم محدّث، چ اوّل، زنجان: زنگان.
• دستور زبان فارسی2، انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن،(1370)، چ ششم، تهران: فاطمی.
• دیوان اشعار، انوری، اوحدالدّین‌علی‌‌بن‌‌محمّد،(1364)، به اهتمام محمّدتقی ‌مدرّس‌رضوی، چ‌ سوم، علمی ‌‌و فرهنگی.
• دیوان اشعار، عنصری، ابوالقاسم حسن ‌بن ‌‌‌احمد،(1363)، بکوشش دکتر سیّد محمّد دبیرسیاقی، چ دوم، کتابخانۀ سنایی.
• دیوان اشعار، فرّخی، ابوالحسن علی بن جولوغ سیستانی،(1335)، بکوشش دکتر سیّد محمّد دبیرسیاقی، تهران: شرکت نسبی حاج محمّدحسین اقبال و شرکاء.
• سبک شعر در عصر قاجاریّه، تجربه‌کار، نصرت،(1350)، مسعود سعد مهر.
• سبک‌شناسی شعر، غلامرضایی، محمّد،(1377)، تهران: جامی.
• سبک‌شناسی شعر، شمیسا، سیروس،(1379)، چ ششم، تهران: فردوس.
• سفینۀ‌المحمود، محمود میرزا قاجار،(1346)، بتصحیح و تحشیۀ عبدالرّسول خیّامپور، ج اوّل، تبریز: شفق.
• شعر در عصر قاجار، حمیدی، مهدی،(1364)، تهران: گنج کتاب.
• طرز عنصری، غلامرضایی، محمّد،(1385)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
• فرهنگ سخنوران، خیّام‌پور، عبدالرّسول،(1340)، جلد 2، تبریز.
• فنون بلاغت و صناعات ادبی، همایی، جلالالدّین،(1373)، تهران: هما.
• فهرست‌وارۀ دست‌نوشته‎های ایران (دنا)، درایتی، مصطفی،(1389)، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس‌ شورای ‌اسلامی.
• فهرستگان نسخه‎های خطّی ایران (فنخا)، درایتی، مصطفی،(1390)، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
• کلّیات سبک‌شناسی، شمیسا، سیروس،(1373)، چ دوم، تهران: فردوس.
• کلیّات مدهوش‌گلپایگانی، محمّدصادق گلپایگانی، نسخۀ خطّی شمارۀ 2546، تاریخ کتابت 1247ق، کتابخانۀ ملّی تبریز.
• کلیّات مدهوش‌گلپایگانی، محمّدصادق گلپایگانی، نسخۀ خطّی شمارۀ 5056، تاریخ کتابت 1248ق،کتابخانۀ ملکِ تهران.
• گلپایگان در آئینۀ تاریخ، اشراقی، فیروز،(1383)، چ اوّل، اصفهان: چهارباغ.
• لغت نامه، دهخدا، علی اکبر،(1377)، 16 جلد، تهران: دانشگاه تهران.
• معانی و بیان تطبیقی، قاسمی، رضا،(1388)، چ اوّل، تهران: فردوس.
• موسیقی شعر، شفیعی کدکنی، محمّدرضا،(1389)، چ دوازدهم، تهران: آگاه.