ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 9، آذر 1401 ، شماره پی در پی 79

دسته بندی تمثُل در هستی شناسی عین القضات (با رویکرد هرمنوتیک در تمهیدات)

صفحه (98 - 85)
کوروش امرایی ، علی فتح‌الهی (نویسنده مسئول)، قاسم صحرایی
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1400

چکیده

زمینه و هدف: عین القضات همدانی (۵۲۵-۴۹۲هـ.ق) در کتاب تمهیدات، براساس برداشتها و دریافتهای شخصی خود، تأویلات گسترده و عمیقی از مطالب عرفانی، دینی و قرآنی بکتابت آورده است. نگاه هستی شناسانۀ عین القضات براساس اصطلاح تمثّل، مفهوم پیدا میکند. هدف این مقاله تقسیم بندی مفهوم تمثل از نگاه عین القضات است.

روش مطالعه: نگارندگان در این نوشتار، با بهره گیری از روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و بصورت توصیفی- تحلیلی، به انجام پژوهش پرداخته اند.

یافته ها: هستی شناسی عین القضات گاه منتج به وجودشناسی حضرت محمد و ابلیس میشود؛ بگونه ایی که بدون وجود آنها، هستی نامفهوم میشود. تجسم، تشبیه، وحدت وجود، تجلی الهی و مانند آنها دسته بندی حاصل از این نگاه هستی شناسانه و گاه وجودشناسانه عین القضات است.

نتیجه گیری: عین القضات در تبیین اصطلاح تمثّل کاملاً ریزبین و جزئی نگر بوده است. وی اصطلاح تمثل را بصورت غیرمستقیم به زیرمجموعه های تجسیم، تشبیه، وحدت وجود و تجلی و مانند آنها تفکیک کرده است.

کلمات کلیدی
عین القضات همدانی , تمهیدات , هرمنوتیک , هستی شناسی , تمثل و انواع آن

• ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1399)، عقل مست: تمهیدات عین القضات همدانی، به اهتمام احسان ابراهیمی دینانی، اصفهان: میراث کهن.
• احمدی، بابک (1376)، چهار گزارش از تذکره الاولیاء عطار، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.
• پالمر، ریچارد (۱۳۹۰)، علم هرمنوتیک، ترجمۀ محمد حنایی، تهران: هرمس.
• پورحسن، قاسم (۱۳۹۲)، هرمنوتیک تطبیقی: بررسی همانندی فلسفۀ تأویل در اسلام و غرب، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
• پورنامداریان، تقی (1375)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، چاپ پنجم، تهران: علمی و فرهنگی.
• ریخته گران، محمدرضا (1378)، منطق و مبحث علم هرمنوتیک (اصول و مبانی علم تفسیر)، تهران: کنگره با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• سنایی، مجدالدین آدم (1362)، دیوان، به اهتمام مدرس رضوی، چاپ3، تهران: کتابخانۀ سنایی.
• صدر حاج سیدجوادی، احمد و همکاران (1375)، دایره المعارف تشیع، تهران: شهید محبی.
• عبدالقاهر بغدادی (1367)، الفرق بین الفرق، ترجمۀ محمدجواد مشکور، چاپ 4، تهران: کتابفروشی اشراقی.
• عین القضات، عبدالله بن محمد (1377)، تمهیدات، با مقدمه و تصحیح و تحشیه و تعلیق عفیف عسیران، چاپ 5، تهران: منوچهری.
• فتوحی، محمود (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
• فولادی، علیرضا (1387)، زبان عرفان، تهران: فراگفت.
• مکاریک، ایرنا ریما (1385)، دانشنامه نظریه ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
• واعظی، احمد (۱۳۸4)، درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: فرهنگ اندیشۀ اسلامی.