ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 12، اسفند 1400 ، شماره پی در پی 70

تصویر اگزیستانس در داستانهای غلامحسین ساعدی

صفحه (181 - 195)
محمود بشیری ، نیلوفر انصاری (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : آبان 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهمن 1399

چکیده

زمینه و هدف: توجه به اگزیستانس ازآنجاکه نمایانگر اجتماعی بودن و دغدغه مند بودن درباره هستی است، در آثار غلامحسین ساعدی، جایگاه ویژه ای دارد. این نویسنده باوجود اینکه در کار شکستن قیود و وابستگیهاست، از مؤلفه های اگزیستانس «مرگ، رنج، ترس و گناه» نیز در آثارش بهره جسته است. هدف این مقاله روشنگری مؤلفه های فلسفه اگزیستانس در مجموعه داستانهای غلامحسین ساعدی است.

روش مطالعه: روش تحقیق در این مقاله، توصیفی، تحلیلی است و اطلاعات ازطریق جستجو در منابع کتابخانه ای گردآوری شده است.

یافته ها: تمام تلاش فلسفه اگزیستانس درجهت پوشش‌دادن وجوه مختلف بشری است که برای مجموع نیروهای جسمانی، روانی و اجتماعی انسان ارزش قائل است. ضمن اینکه دلبستگی به این فلسفه، مسئولیت متعهد ‌بودن را نیز برای غلامحسین ساعدی به ارمغان آورده است. ساعدی به پیروی از سارتر بر روی هر چیزی دست میگذارد تا جای پای مرگ و ناامیدی را در آثارش نشان دهد. در آثار ساعدی، سخن از تنهایی سوژه انسانی، ناتوانی در زیستن و پوچی زندگی و هستی است و در همه جا حضور مرگ، رنج، گناه و ترس احساس میشود.

نتیجه گیری: نتایج تحقیق حاکی از تأثیر جهانبینی ساعدی از تحلیلهای‌ فیلسوفان است. سیر وقایع داستانهای غلامحسین ساعدی، برای تصویر مسائل اجتماعی، فارغ از هر گونه ادعای اخلاقی و مذهبی است و زبان او نمایانگر زندگی روزمره همه اقشار ضعیف و مفلوک جامعه است. غلامحسین ساعدی در اکثر داستانهایش، ایدئولوژی حاکم را در همه جنبه ها مورد هجمه قرار داده است و سعی دارد با به چالش کشیدن ارزشهای نهادینه شده، تمامی مصائب اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه را ازجانب پندارها و باورهای تحلیل رفته مذهبی در بین لایه های مختلف جامعه ببیند؛ اما پس از طرد و محکومیت ایدئولوژی مذهبی، چیزی جز یأس، سرخوردگی، واماندگی، پوچی و رها شدن در سلسله حوادث و قوانین ناتورالیستی یا رئالیستی، راهکار جذاب یا رهایی‌بخش برای نوع بشر ارائه نمیدهد. در حقیقت پیام اصلی ساعدی، بیان تنهایی و گمنامی روح آدمی است. او قصد آن را ندارد که خواننده خود را به امور بی‌اعتبار دلخوش کند.

کلمات کلیدی
فلسفه اگزیستانس , غلامحسین ساعدی , کیرکگور , یاسپرس , سارتر

• آشفته حالان بیداربخت، ساعدی، غلامحسین. (1388). تهران: نگاه.
• آشنایی با سارتر، استراترن، پل. (1379). تهران: نشر مرکز.
• اگزیستانسیالیسم، ملکیان، مصطفی. (1379). فلسفه عصیان و شورش، قم: غیاثی کرمانی.
• تاتار خندان، ساعدی، غلامحسین. (1379). اهواز: به نگار.
• ترس و لرز، ساعدی، غلامحسین. (1379). تهران: ماهریز.
• دندیل، ساعدی، غلامحسین. (1345). تهران: امیرکبیر.
• زندگینامه فلسفی من، یاسپرس، کارل. (1390).چاپ عزت الله فولادوند، تهران: هرمس.
• ژان پل سارتر، باتلر، جودیت. (1381). چاپ خشایار دیهیمی، تهران: ماهی.
• شب نشینی باشکوه، ساعدی، غلامحسین. (1354). تهران: امیرکبیر.
• شناخت‌نامه ساعدی، مجابی، جواد. (1378). تهران: آتیه.
• عزاداران بیل، ساعدی، غلامحسین. (1374). تهران: قطره.
• فرهنگ جامع روانشناسی و روانپزشکی، پورافکاری، نصرت الله. (1376). تهران: فرهنگ معاصر.
• فلسفه های اگزیستانسیالیسم، دستغیب، عبدالعلی. (1354). تهران: بامداد.
• فلسفۀ وجودی، مک کواری، جان. (1377). چاپ محمدسعید حنایی کاشانی، تهران: هرمس.
• گور و گهواره، ساعدی، غلامحسین. (1356). تهران: آگاه.
• مفهوم ترس آگاهی، کی یرکگور، سورن. (1391). چاپ منوچهر اسدی، اصفهان: پرسش.
• نقد و تحلیل و گزیده داستانهای ساعدی، مهدی پور عمرانی، روح ا لله. (1381). تهران: روزگار.
• واهمههای بینام و نشان، ساعدی، غلامحسین. (1373). تهران: نیل.