فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 2، تابستان 98 ، شماره پی در پی 44

تحلیل زبانشناسانه استعاره مفهومی "عشق" در غزلیات امیرخسرو دهلوی

صفحه (369 - 392)
دکتر احمد فروزانفر (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : پاییز 97
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : پاییز 97

چکیده

استعارۀ مفهومی از مقوله های بنیادی زبانشناسانهاست. در نظریۀ شناختی، استعاره به عنوان پدیده ای در کلیت زبان، نه منحصراً، در زبان حضور جهت دهنده دارد. استعاره مفهومی تنها مقوله زبانی است که صرفاً مربوط به واژه ها نیست، بلکه از فرآیندهای تفکر انسان است. در استعارۀ مفهومی یک حوزۀ مفهومی براساس حوزۀ مفهومی دیگر فهمیده میشود. استعاره، زبان را از حدّ شگردی بلاغی به سطح وسیله ای برای اندیشه عمیق تر و شناخت والا رسانده است. با توجه به این که امیرخسرودهلوی از شاخص های مهم در ادبیات کلاسیک فارسی و هند محسوب میشود و با توجه به سهم او در توسعۀ غزل، این مقاله به بررسی استعارۀ مفهومی عشق در غزلیات امیرخسرو دهلوی میپردازد. در ابتدا گزارشی دقیق از زندگی امیرخسرودهلوی، تعریف غزل، استعاره مفهومی و در آخر، استعاره عشق را در غزلیات امیرخسرو دهلوی ارائه میدهد. چون استعاره مفهومی دارای دو حرکت از مبدا به مقصد، در دو جهت عمودی یا افقی است، پس استعاره ها را بر اساس انواع حرکت از مبدأ به مقصد تقسیم میکنیم. سپس به تحلیل شناختی آن ها میپردازیم و در پایان به این نتیجه میرسیم که استعاره عشق، با مضمون هایی متفاوت در غزلیات امیرخسرو دهلوی به کار رفته است. امیرخسرو دهلوی از دو طریق، انتقال معنا و تغییر معنا، توانسته معناهای تازه ای به عشق بدهد و نمادی ویژه از آن بسازد و با دادن تعلیق در معنای واژه ها ،خواننده را در تداعی معناهای بیشتر آزاد بگذارد. and lt;-p and gt; and lt;-p and gt; and lt;-p and gt; and lt;-p and gt; and lt;-p and gt;

کلمات کلیدی
شاهنامه , جمشید , ور جمکرد , دست نوشت سن ژوزف

• استعاره هایی که با آن زندگی می کنیم، لیکاف، جورج، جانسون، مارک، ترجمه حسن شجاعی،تهران:فرهنگیان.
• المعجم فی معاییر اشعار العجم، رازی،شمس الدین محمدابن قیس ، مصحح محمدعبدالوهاب قزوینی، تهران، 1314.
• بیان، شمیسا، سیروس، تهران: فردوسی، 1376.
• بدیع الافکار فی صنایع الاشعار، واعظ کاشفی،ملاحسین، مصصح میر جلال الدین کزازی،تهران:مرکز،1369.
• بررسی نظام¬های استعاری عشق در پنج متن عرفانی بر اساس نظریۀ استعاره شناختی،هاشمی،¬زهره ¬مشهد:¬فردوسی1392.
• تجزیۀ استعاره،کامرون لین و مارلن روبرت،، ترجمه فرزانه طاهری،تهران:مرکز، 1388.
• دیوان امیرخسرودهلوی، دهلوی،امیرخسرو مقدمه و تصحیح محمد روشن، تهران: نگاه،1343.
• فنون بلاغت و صناعات ادبی، همایی، جلال‌الدّین جلد اوّل (صنایع لفظی بدیع و اقسام شعر فارسی)، چاپ سوّم، تهران: توس1388.
• واژه‌نامه هنر شاعری: فرهنگ تفصیلی اصطلاحات فن شعر و سبکها و مکتبهای آن، میرصادقی، میمنت، چاپ سوم، تهران: کتاب مهناز.1385
• هنرشاعری، ارسطو، مترجم :فتح الله مجتبایی ،تهران: اندیشه، 1337