ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 6، شهریور 1401 ، شماره پی در پی 76

تحلیل روانشناختی غفلت و اهمالکاری از دیدگاه مولوی و نظریۀ رفتاردرمانی عقلانی-هیجانی آلبرت الیس

صفحه (47 - 65)
صدیقه فرمانی ، فرزانه یوسف قنبری (نویسنده مسئول)، مریم اصفهانی اصل ، مسعود خردمندپور
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1400

چکیده

زمینه و هدف: مثنوی معنوی در آموزه های ارزشمند خود به شیوۀ تمثیل، با بیان حکایات و نکات اخلاقی همواره انسان را از نگرشهای غیرمنطقی، غیرعقلانی و بیهوده که زمینه ساز اعمال ناپسند میباشند، برحذر میدارد تا هنگام بروز رنجها و ناگواریها مناسبترین راهکار را انتخاب نماید. آلبرت الیس روان‌شناس معروف نیز در نظریۀ رفتاردرمانی عقلانی-هیجانی خود به دوازده باور غیرمنطقی و غیرعقلانی در ذهن اشاره دارد که اعتقاد به آنها موجب اضطراب و آشفتگیهای روحی افراد میشود. یکی از این نظریه ‌ها در مورد اهمالکاری میباشد و در پی آن است که چرا انسان تصمیمات خود را به تأخیر می‌اندازد؟ اهمالکاری تمایل به اجتناب از فعالیتها و واگذار کردنِ انجام آنها به آینده تعریف شده است. در این مقاله ضمن بررسی موضوع غفلت از دیدگاه عرفانی مولوی بعنوان یکی از عوامل رنجهای بشر و همچنین اهمالکاری که معادل روان‌شناسی این مبحث میباشد، از میان مصداقهای شیوۀ درمانی الیس در مثنوی، یک حکایت بعنوان نمونه مورد بررسی و مطابقت قرار گرفته است.

روش مطالعه: این پژوهش براساس شیوه تحلیلی-توصیفی و فیش‌برداری از منابع مختلف بویژه مثنوی انجام شده است.

یافته ها: در باب اهمالکاری مولانا و الیس بر این باورند که تأخیر در انجام کارها و واگذار کردن آنها به فردا و آینده بتدریج بصورت عادت ناپسند درآمده و ترک آن بسیار دشوار خواهد بود و موجب ازدست رفتن فرصتهای عمر و عدم بهره ‌مندی از مواهب زندگی خواهد شد.

نتیجه گیری: مولانا از قرنها پیش و الیس هر کدام به شیوۀ خاص خود تلاش نموده اند تا انسان قدر زمان و فرصتها را قبل از آنکه دیر شود، بداند و بتواند باورهای منفی و بیهوده را در ذهن خود تغییر دهد تا گرفتار خطاهای شناختی و رفتاری نشود و به تعادل روحی و آرامش برسد.

کلمات کلیدی
مولوی , مثنوی معنوی , غفلت , اهمالکاری , آلبرت الیس , نظریۀ رفتاردرمانی عقلانی-هیجانی

• چگونه شادی‌آفرین زندگی خود باشیم، الیس، آلبرت. (1387). ترجمۀ عاطفه هوشان. تهران: رسا.
• روان‌شناسی اهمالکاری: غلبه بر تعلل ورزیدن، الیس، آلبرت و جیمزنال، ویلیام. (1395). ترجمۀ محمدعلی فرجاد. تهران: رشد.
• زندگی عاقلانه، الیس، آلبرت و هارپر، رابرت. (1388). ترجمۀ مهرداد فیروزبخت. تهران: رشد.
• سیمای انسان در اشعار مولانا، نصر اصفهانی، محمدرضا. (1377). تهران: هشت بهشت.
• شرح اسرار، سبزواری، ملاهادی. (1377). به اهتمام مصطفی بروجردی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
• شرح جامع مثنوی، زمانی، کریم. (1398). 6 مجلّد، تهران: اطلاعات.
• فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، سجادی، سیدجعفر. (1370). تهران: سهوری.
• مثنوی معنوی، مولوی، جلال الدین، محمد. (1376). تصحیح رینولد نیکلسون. تهران: ققنوس.
• المحجه البیضا فی تهذیب الاحیاء، فیض کاشانی، محمدمحسن. (1383). ترجمۀ عبدالعلی صاحبی، مشهد: آستان قدس رضوی.
• مفردات الفاظ قرآن، راغب اصفهانی، حسین. (1992). سوریه: دارالعلم.
• مهر ماندگار، ملکیان، مصطفی. (1388). تهران: نگاه معاصر.
• نظریه های روان‌درمانی و مشاوره، شارف، ریچارد.اس. (1390). ترجمۀ مهردادفیروزبخت. تهران: خدمات.
• نظریه های روان درمانی، پروچاسکا، جمیزنال، و نورکراس، جان . سی. (1385). ترجمۀ یحیی سیدمحمدی. تهران: رشد.
• نظریه های مشاوره و روان‌درمانی، شفیع آبادی، عبدالله، و ناصری، غلامرضا. (1378). تهران: نشر دانشگاهی.
• Ellis, A, &knous, W. (2002). overcoming procrastination New York new American library.
• Dubrin, A, J. (2004). Applied psychology individual and organizational effectiveness Prentice-Hall.
• Dobbins, R& Pettman, B.o. (1998). creating more time, Equal opportunities, international, No 1.17N.2PP.18-27.
• Balkis, M.&Durn, E. (2007). The evaluation of the major of Psychological counseling and guidance. Educational Sciences: Theory & practice,7, 376-385.
• Ferrari, J.R. & Diaz-Morales, J.F. (2007). Perceptions of Self conceptand self presentation by procastinators: Further evidence. The Spanish Journal of Psychology, 10(1), 91-96.