ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 5، مرداد 1399 ، شماره پی در پی 51

تحلیل بنمایۀ عشق در حکایتهای عرفانی کشف الاسرار

صفحه (221 - 238)
فریده داودی مقدم (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 1398

چکیده

بنمایۀ عشق، قصه ای طولانی و ژرف به درازای تاریخ حیات بشری دارد که از آغاز شکل گیری اسطوره ها و حکایتهای شفاهی و سخنان منظوم و منثور مکتوب جلوه های جذاب خویش را نمایانده است، از این رو میتوان خدا جویی و عشق را از اصیل ترین گرایشهای ذاتی انسان دانست. این مفهوم شکوهمند در گفتار عارفان به اشکال، تعبیرها و تأویلهای گوناگون گنجانده شده است. یکی از این متون، تفسیر عرفانی کشف الاسرار است که با حکایتهای شورانگیز به موضوع عشق پرداخته است. عرفان میبدی، عرفان عاشقانه ای است که نسبت میان خدا و انسان را بر اساس محبت تفسیر میکند و قصه و حکایت بستری مناسب و تأثیرگذار برای بیان این معانی است که میبدی از آن بهرۀ فراوان میبرد و موجب القای هرچه بیشتر مفهوم عشق و انگیزش معنا در ذهن مخاطب میشود. این پژوهش، با شیوۀ تحلیل محتوای کیفی، از نوع مضمونی به معرفی برخی از این قصه ها با درونمایۀ مرکزی عشق و تحلیل برخی از ابعاد هستی شناسانه و معرفت شناسانۀ آنها میپردازد و هدف آن آشنایی مخاطبان بیشتری از جامعه با متون عرفانی-ادبی زبان فارسی و موضوع دیرینۀ عشق و محبت است. پرسش اصلی پژوهش این است که میبدی تا چه حد توانسته است با ذکر حکایتهای عرفانی عاشقانه، ابعاد گوناگون بنمایۀ عشق را بنمایاند؟

کلمات کلیدی
عشق , عرفان , کشف الاسرار , میبدی , حکایت

• الفتوحات المکیه، ابن عربی، محیی الدین محمدبن علی، بی تا، 4 جلد، بیروت، دارصار.
• انسان کامل، نسفی، عزیزالدین1384 ، با تصحیح و مقدمۀ ماریژان موله، چاپ هفتم، تهران، انتشارات طهوری.
• تذکره الاولیاء، عطار، فریدالدین (1383)، به تصحیح رینوآلد نیکلسون، تهران: اساطیر.
• تمهیدات، عین القضات همدانی، عبدالله بن محمد بن علی(1370)، ، به تصحیح عفیف عسیران، چاپ سوم، تهران، کتابخانۀ منوچهری.
• دیوان افضل‌الدین بدیل بن علی نجار خاقانی شروانی،1388، خاقانی شروانی، افضل‌الدین بدیل بن علی نجار، به کوشش سیدضیاء‌الدین سجادی،تهران، نشر زوار.
• رسائل فارسی خواجه عبدالله انصاری، خواجه عبد الله انصاری، 1372، به اهتمام سرور مولایی، تهران، توس.
• سوانح، غزالی، احمد، 1368، به تصحیح هلموت ریتر، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
• شرح فارسی بر کلمات قصار بابا طاهر عریان، سلطان محمد بن حیدر سلطانعلیشاه ، 1381، تهران، حقیقت.
• شرح شطحیات، بقلی شیرازی، روزبهان بن ابی نصر،1374، تهران: طهوری.
• صد میدان، خواجه عبد الله انصاری،1341، تصحیح عبد الحی حبیبی، کابل.
• کشف الاسرار و عده الابرار، میبدی، ابوالفضل رشیدالدین،1357، تصحیح علی اصغر حکمت، تهران، امیرکبیر.
• کشف المحجوب، هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان، 1384، مقدمه؛تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران، سروش.
• مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، عزالدین محمود کاشانی،1375، به اهتمام جلال الدین همایی، تهران، کتابخانه سنایی.
• هرمنوتیک صوفیانه(در تفسیر کشف الاسرار)،کیلر، آنابل، 1394، ترجمۀ جواد قاسمی، تهران، میراث مکتوب.