فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 2، تابستان 97 ، شماره پی در پی 40

تبیین دلایل اقتباسهای آشکار تذکره الاولیاء از کشف-المحجوب، در گزارش کرامات صوفیه

صفحه (271 - 289)
حسینعلی قبادی(نویسنده مسئول)، رضا معتمد، غلامحسین غلامحسین زاده، سعید بزرگ بیگدلی
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 95
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهار 96

چکیده

اثرپذیری یک متن از متن دیگر یا تعامل متنها با هم مسأله ای است که ذیل تحلیل مباحث مربوط به سبک شناسی و نیز در موضوعات مرتبط با شناخت انواع ادبی مورد تحلیل قرار میگیرد.

تذکره الاولیاء یکی از منابع معتبر نثر فارسی عرفانی در بیان مقامات عرفا است که نشانه های آشکار اقتباس از متون همسان را در خود دارد. فریدالدین عطار نیشابوری، مؤلف این کتاب، در بیان حکایتهای عارفان، بویژه کرامات صوفیه از منابع فارسی و غیر فارسی پیش از خود سود برده است. او در نقل این کرامات به بیانی موجز و التقاطی و تصرف آمیز در ذکر مقامات عارفان نظر داشته و با وجود آنکه موفق شده است که بسیاری از حکایات اقتباسی را در پوشش شیوه بیان خاص خویش قرار دهد، نتوانسته یا نخواسته است که تأثیر خود را از یکی از منابع مورد استفاده (کشف المحجوب) پنهان نماید تا جایی که در مواضع بسیار، زبان خاص و سبک بیان کشف المحجوب را بویژه در نقل کرامات صوفیه به تذکره الاولیاء انتقال داده است. در این مقاله که به روشی توصیفی – تحلیلی نگاشته شده، مصادیق اثرپذیریهای تذکره الاولیاء از کشف المحجوب و دلایل ادبی آن تجزیه و تحلیل شده است.

کلمات کلیدی
اقتباس , سبک شخصی , تصرّف ادبی , کرامات صوفیه , تذکره الاولیاء , کشف المحجوب

• اقتباس مفهومی و نگارشی از شاهنامه در ادبیات کودک و نوجوان، جلالی، مریم و پورخالقی، مه دخت (1392)شیراز: مجله علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، سال چهارم، شمارة دوم، پاییز و زمستان(پیاپی: هشت)
• الرسالةالقشیریه، قشیری، عبدالکریم هوازن (1379) ، ترجمه ابوعلی حسن ابن احمد عثمانی، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی فرهنگی
• تاریخ ادبیات ایران، صفا، ذبیح الله، (1370) ، تهران: انتشارات فردوس
• تاریخ تصوف در اسلام، غنی، قاسم (1330) ، اصفهان: چاپخانه نقش جهان
• تذکرة الاولیاء، عطار نیشابوری، فریدالدین محمد(1377) ، تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوّار
• جستجو در تصوف، زرین کوب، عبدالحسین (1367) ، تهران: امیرکبیر
• سبک شناسی، بهار، محمد تقی (1386) ، تهران: انتشارات زوّار
• صور خیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378)، تهران: آگه
• صوفیانه ها و عارفانه ها، ابراهیمی، نادر (1370) ، تهران: نشر گستره
• فرهنگ معین، معین، محمد(1371) تهران: انتشارات امیرکبیر
• فنون بلاغت و صناعات ادبی، همایی، جلال الدین (1370) ، تهران: انتشارات هما
• کشف المحجوب، هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1387) ، تصحیح محمود عابدی، تهران؛ سروش
• کلیات سبک شناسی، شمیسا، سیروس (1375) تهران: انتشارات فردوس
• لغت نامه، دهخدا، علی اکبر (1377) تهران: مؤسسه لغتنامه دهخدا
• مقدمه ای بر مبانی عرفان و تصوف، سجادی، سید ضیاءالدین(1372) ، تهران: انتشارات سمت