ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 12، اسفند 1399 ، شماره پی در پی 58

بررسی گونه های طنز پردازی و سبک فکری نویسندگان مکتب داستان‌نویسی اصفهان (با تکیه بر آثاری از هوشنگ گلشیری، بهرام صادقی و محمد کلباسی)

صفحه (65 - 81)
فرشته مرادی ، نوازاله فرهادی (نویسنده مسئول)، محمد شفیعی
تاریخ دریافت مقاله : آبان 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : خرداد 1399

چکیده

طنز از گونه ای از ادبیات غنایی است که به قصد اصلاح نابه سامانیها، معایب و نقایص جامعه ایجاد میشود و از جهت دورنمایۀ انتقادی، میتواند مؤثرترین نوع نقد به حساب آید. این شیوۀ بیانی دیدگاهی است که نارسایی‌های جامعه را به بهترین شیوه به تصویر میکشد ، صادقی و کلباسی داستان‌نویسان معاصر ایرانی مکتبی موسوم به مکتب اقلیمی اصفهان هستند که به دلیل برخورداری از روحیات حساس و موشکافانه آثاری را خلق کرده اند که گرچه در زمرۀ آثار طنز به معنای صِرف و محض نیست اما زبان و بیان کنایی، پر طعن و تعریض و گاه آمیخته به شوخ‌طبعی آنان که برای طرح ماجرا مورد استفاده قرار میدهند، سبب خلق آثاری شده است که میتوان آنها را از جنبۀ طنزآمیز و گونه های طنز مورد واکاوی و بررسی قرار داد. در مجموع پرسش اصلی این پژوهش آن است که سبک فکری این سه نویسنده در بافت پیچیده، پنهان و پرتعمق داستانهایشان به چه صورت است؟ پاسخ باید بیان کرد که هدف این سه نویسنده در وهلۀ اول طنزپردازی نیست بلکه آنان برای انتقادات اجتماعی خود و خرده گیری بر بحرانهایی که هویت انسان معاصر را تحت‌الشعاع خویش قرار داده است دست به دامان ابزار طنزپرداری آن‌هم از گونۀ طنز تلخ و سیاه شده اند. در این پژوهش به بررسی آثار هوشنگ گلشیری، بهرام صادقی و محمد کلباسی از جهت گونه ‌های طنز و تحلیل و نتیجه گیری داده ‌ها به شیوۀ بررسی سبک فکری بر اساس روش توصیفی- تحلیل بر‌مبنای داده ‌های کتابخانه ‌ای پرداخته ایم.

کلمات کلیدی
مکتب اصفهان , داستان معاصر , هوشنگ گلشیری , بهرام صادقی , محمد کلباسی , گونه‌های طنز , سبک فکری

• از صبا تا نیما، آرین‌پور، یحیی (1382)، تهران، زوار.
• طنز، پلارد،آرتور (1387)، سعید سعیدپور(مترجم)،چاپ اول،تهران، مرکز.
• سبک‌شناسی قطعات طنز سلمان ساوجی با رویکرد جامعه‌شناسی ادبیات، تسلیمی، صفا (1395)، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب) سال نهم، شمارۀ دوم، صص73- 56.
• دربارۀ طنز، رویکردی نوین به طنز و شوخ طبعی، حُری، ابوالفضل (1387)، تهران، سورۀ مهر.
• داستان‌نویسی معاصر، سپانلو، محمدعلی (1376)، مکتبها و نسلهایش، آدینه، شماره 122-121.
• مکتبهای داستان‌نویسی در ایران، شیری، قهرمان (1386)، تهران، چشمه.
• طنز داستانی ابزار پایداری و بیداری، مطالعات ادبیات روایی، شیری، قهرمان (1395)، سال دوم، شمارۀ اول، پیاپی 3، صص 28- 1.
• ملکوت، صادقی، بهرام(1349)، تهران، امیرکبیر.
• کریستین و کید، گلشیری، هوشنگ(1350) تهران، پرستو.
• واژه‌نامۀ هنر شاعری، میرصادقی، میمنت (1373)، تهران، مهناز.
• هجو در شعر فارسی، تهران، نیکوبخت، ناصر (1380)، انتشارات دانشگاه تهران.
• چشمه، کلباسی، محمد (1390)، نوروز آقای اسدی، تهران،.
• خون آبی بر زمین نمناک: در نقد و معرفی بهرام صادقی، محمودی، حسن (1377)؛ تهران: آسا.
• گروتسک در ادبیات، ترجمه: غلامرضا امامی، تامسون، فیلیپ (1384)، شیراز، انتشارات نوید شیراز.
• در باب طنز، ترجمه: سهیل سمی، کریچلی، سیمون (1384)، تهران، ققنوس.
• فردیت خلاق نویسنده و تکامل ادبیات، خراچنکو، میخائیل (1364) ترجمه: نازی عظیما، تهران، آگاه.