ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 11، بهمن 1402 ، شماره پی در پی 93

بررسی و مقایسۀ مفهوم شادی در شاهنامۀ فردوسی و اشعار فرخی سیستانی

صفحه (63 - 86)
علی البرز ، مریم جعفری (نویسنده مسئول)، محسن پورمختار
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1402

چکیده

زمینه و هدف: پژوهش حاضر به بررسی عنصر شادی در اشعار فردوسی و مقایسۀ آن با اشعار فرخی سیستانی میپردازد و هدف از انجام آن، آشنایی با مضامین شادی در اشعار شاعران مذکور و مقایسۀ اجمالی دورۀ سامانیان با غزنویان از این حیث میباشد. انعکاس بسیار زیاد شادخواری و شاد زیستن توسط شاعران مذکور و ممدوحان آنها و توصیۀ مردم به شادی از اهمّ دلایل پرداختن به موضوع حاضر میباشد.

روش مطالعه: برای انجام این پژوهش ابتدا تمامی دیوانهای شاعران مذکور مطالعه و سپس تمام ابیاتی که در حوزۀ مورد مطالعه مربوط به شادی بود استخراج و برگه نویسی شد؛ سپس اشعار طبقه بندی شده و بر اساس ساختار محتوا با کمک منابع علمی مرتبط با موضوع پژوهش مورد تجزیه ‌و تحلیل قرار گرفت. این تحقیق با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

یافته ها: بسامد مضامین شادی در شاهنامۀ فردوسی بسیار بیشتر از مضامین شادی در دیوان فرخی است.

نتیجه گیری: در بررسی نماد شادی در شاهنامۀ فردوسی و تشابه آن با شعر فرخی، مضامین و مفاهیمی که بیشتر جنبۀ شادی بیرونی دارند قابل‌ ملاحظه بود؛ امّا شادی در شعر فرخی از نظر بعضی مفاهیم، بخصوص در زمینۀ مدح، با شادی در شاهنامه متفاوت است.

کلمات کلیدی
سبک خراسانی , شادی , شادخواری , فردوسی , فرخی.

• آبزنک، مایکل (1378) همیشه شاد باشید. ترجمۀ زهرا جلونگر و علی ابوطالبی. چاپ دوم. تهران: نواندیش.
• بارسوث، کلیفوردادمونه (1372) تاریخ غزنویان. جلد یک. به کوشش حسن انوشه. تهران: امیرکبیر.
• بیهقی، ابوالفضل محمدحسین (1370) تاریخ بیهقی. به کوشش غنی و فیاض. تهران: خواجو.
• تبریزی، محمدبن خلف. فرهنگ لغت برهان قاطع. به کوشش محمّد معین. تهران: امیرکبیر.
• جلالی، حسین (1393) «پژواک فرهنگ شادی در شاهنامه و متون اوستایی و پهلوی». فصلنامۀ علمی تخصصی مطالعات زبان و ادبیات غنایی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد. (14) 4.
• خیراله پور، زیبا (1385) «نشاط اجتماعی و عوامل مرتبط با آن». فصلنامۀ مطالعات ملّی. دانشگاه علّامه طباطبایی. شمارۀ 4، صص 2-26.
• دهخدا، علی‌اکبر (1325). لغتنامۀ دهخدا. زیر نظر محمّد معین و سید جعفر شهیدی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• راوندی، مرتضی (1374) تاریخ اجتماعی ایران. جلد هشتم. تهران: نگاه.
• رزمجو، حسین (1390) انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
• رستگار فسایی، منصور (1380) انواع شعر فارسی. شیراز: نوید.
• سمرقندی، دولتشاه (1380) تذکرۀ الشعرا. به کوشش ادوارد براون. تهران: اساطیر.
• شبانکاره ای، محمدبن علی (1363) مجمع الانساب. به کوشش میرهاشم محمدی. تهران: امیرکبیر.
• شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1353) «انواع ادبی و شعر فارسی». مجلۀ خرد و کوشش، دانشسرای عالی تهران. شمارۀ 11، صص98-119.
• شمیسا، سیروس (1382) سبک‌شناسی شعر. چاپ نهم. تهران: فردوسی.
• فرخی سیستانی، ابوالحسن علی بن جولوغ (1335) دیوان. به کوشش محمّد دبیرسیاقی. تهران: سپهر.
• فردوسی، ابوالقاسم (1393) شاهنامه. به تصحیح سعید حمیدیان. چاپ بیست‌ویکم. تهران: قطره.
• کلاود، هنری (1395) قانون شادی. ترجمۀ شهره عبدالهی. تهران: نسل نواندیش.
• مبیّن، ابوالحسن (1385) «نگاهی بر ویژگیهای برجستۀ عهد غزنوی». پژوهشنامۀ تاریخ. دانشگاه آزاد بجنورد. (12) 5، صص 102-116.
• معین، محمد (1386) فرهنگ لغت. به کوشش ناهید آقامیزایی. تهران: بهزاد.
• هروی، جواد (1387) «عوامل سیاسی فروپاشی دولت سامانیان در تاریخ ایران». پژوهشنامۀ تاریخ. (12) 3.
• هزارجریبی، جعفر و صفری شمالی. رضا (1389) «بررسی مفاهیم شادکامی اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن». فصلنامۀ برنامه ریزی رفاه توسعۀ اجتماعی. شمارۀ 2. صص 31-47.