ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 4، تیر 1399 ، شماره پی در پی 50

بررسی نقشهای بلاغی سکوت در غزلیات مولانا

صفحه (189 - 206)
زهرا ایرانی، ملک محمد فرخزاد(نویسنده مسئول)، رضا حیدری نوری
تاریخ دریافت مقاله : آذر 1397
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1397

چکیده

یکی از روشهای خطابه به کارگیری روشهای مستقیم در بیان مطالب است. تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب و افاده نیکوتر معنای موردنظر و آماده ساختن ذهنی او برای پذیرش منظور اصلی، امتیازاتی است که برای بیان مستقیم ذکر شده است. در میان اشعار عارفانه اشعار مولانا از تأثیرگذاری خاصی بر مخاطب برخوردارند. این ویژگی گرانقدر از زبان نافذ و گاه سکوت پر رمز و راز او شدت میگیرد؛ خاموشیمولانا از جنس ناتوانی و درماندگی نیست، بلکه وسیله ای است برای القای معانی بلند مورد نظر او. بر اساس نظریات ساختگراییاکوبسن واِفرات درباره نقشهای ارتباطی کلام بین گوینده و مخاطب، پیامی معنادار مبادله میشود که از طریق یک مجرای فیزیکی انتقال مییابد. این نظریه در شش جنبه نقش ترغیبی، فرازبانی، عاطفی، همدلی، ادبی و ارجاعی مطرح میگردد. در این مقاله به تطبیق این نظریه بر مصادیق و نمونه های به دست آمده در خصوص سکوتمولانا در دیوان «غزلیات شمس» پرداخته ایم.

کلمات کلیدی
یاکوبسن , افرات , مولانا , غزلیات شمس , سکوت بلاغی

• کتابنامه
• فرهنگ‌نامه ادبی فارسی، انوشه، حسن. (1381)، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
• سکوت از منظر کارکرد زبانی، برونو. تی. ج. (1973)، ترجمه خسرو باقری، تهران: مدرسه.
• رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، پورنامداریان، تقی. (1376)، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
• با کاروان حله، زرین کوب، عبدالحسین. (1379)، تهران: علمی.
• دوره زبان‌شناسی عمومی، سوسور، فردیناندو. (1983)، ترجمه کوروش صفوی، تهران: هرمس.
• مکتبهای ادبی، سیدحسینی، رضا. (1376)، تهران: نگاه.
• موسیقی شعر، شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1368)، تهران: آگاه.
• صور‌ خیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1387)، چاپ دوازدهم، تهران: آگاه.
• شاهدبازی در ادبیات فارسی، شمیسا، سیروس. (1379)، تهران: فردوس.
• شمیسا، سیروس. (1384)، سبک شناسی نثر، تهران: میترا.
• تصویرگری در غزلیات شمس، فاطمی، سیدحسین. (1364)، تهران: امیرکبیر.
• شرح زندگانی مولوی، فروزانفر، بدیع الزمان. (1384)، چاپ سوم، تهران: تیرگان.
• ارتباطات غیرکلامی، فرهنگی، علی اکبر. (1375)، میبد: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
• فرهنگ نامه رمزهای غزلیات مولانا، مشتاق مهر، رحمان. (1392)، تهران: خانه کتاب.
• کلیات دیوان شمس تبریزی، مولوی، جلال الدین محمد بن محمد. (1386)، تهران: پژوهش.
• روندهای بنیادین در دانش زبان، یاکوبسن، رومن. (1376)، ترجمه کوروش صفوی، تهران: هرمس.
• مقالات و پایان نامه ها
• «بررسی نقش نشانه‌ها و نماد واژه‌ها در زبان شعری مولانا با رویکرد نشانه شتاک»، رحیمی، فاطمه. (1392)، عرفان اسلامی، شماره 35، صص 18-29.
• «متناقض‌نمای ناطق اخرس مولانا و تأثیر هرمنوتیکی آن بر کثرت آفرینندگی»، رضادوست، علی اکبر. (1394)، ادب پژوهی، شماره 32، صص 125-97.
• «ماهیت شعر به روایت شاعران»، صالحی مازندرانی، محمدرضا. (1381)، پایان‌نامه دوره دکتری دانشگاه شهید چمران.
• «متن باز ـ متن بسته»، علوی مقدم، مهیار. (1384)، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوس مشهد، شماره 148، صص 27-11.
• «عروض مولوی»، فرزاد، مسعود. (1349)، خرد و کوشش، شماره 5، صص 141-225.
• «نقد اسطوره ای نوشته های کافکا»، مقدادی، بهرام. (پاییز 1383)، مجله پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 18، صص 5 – 16.
• «شخصیت راوی و مخاطب در غزلیات مولانا»، تاجریان، الماس و غلامرضا ستوده. (زمستان 130)، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، سال چهارم، شماره چهارم، صص 1- 14.
• "The Functions of Silence". Ephratt, Michael (2008).. Journal of Pragmatics, 40: 1938-1909.