فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 4، زمستان 98 ، شماره پی در پی 46

بررسی ضرب‌المثل بعنوان یک گونۀ ادبی و ارتباط آن با اجتماع از دیدگاه داستان سمک عیّار

صفحه (321 - 338)
محمّدصادق ناظریان، ماه نظری(نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : تابستان 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 96

چکیده
داستان سمک عیّار نوشتۀ فرامرز بن خداداد کاتب ارّجانی، اثری است مملو از ضرب المثلها؛کاربرد فراوان ضرب المثل یکی از ویژگیهای بارز این اثر است. بسیاری از ضرب المثلهای یاد شده در این کتاب، دربارۀ موضوعاتی چون قضاوقدَر، زندگی عیّاران و پهلوانان و درباریان، صیانت نفس، دوستی و وفاداری، رازداری، صبر و تلاش هستند. هدف نویسنده از نوشتن این مقاله، بیان اهمیّت ضرب المثلهایی است که بیانگر فرهنگ، اعتقادات، جهان بینی و بینش جامعۀ عصر نویسنده است. در این مقاله فرضبر آن است که اغلب ضرب المثلها در داستان سمک عیّار بر مدار مسائل اجتماعی، فلسفی، حکمی و فرهنگی میچرخد.

کلمات کلیدی
ضرب المثل , سمک عیّار , داستان , مسائل اجتماعی

• آسیب‌شناسی ضرب‌المثلهای ایرانی، قاسملو، مجتبی، زوار، چ اول(1392)،تهران
• ازنشانه‌های تصویری تا متن، احمدی، بابکنشر مرکز، چ هفدهم(1397)، تهران
• امثال وحکم، دهخدا، علی‌اکبر، امیر کبیر، چ پانزدهم (1388)، تهران
• بیان و معانی، شمیسا، سیروس، میترا، چ چهارم (1393)، تهران
• تاریخ ادبیات ایران-ج2، صفا، ذبیح الله، ققنوس، چ دهم(1369)، تهران
• جامعه‌شناسی درادبیات فارسی، ستوده، هدایت‌الله، آوای نور، چ اوّل(1378)، تهران
• داستان‌نامۀ بهمنیاری، بهمنیار، احمد، به کوشش فریدون بهمنیار، انتشارات دانشگاه تهران، چ سوّم،(1381)، تهران
• داستانهای شگفت‌انگیزسمک عیّار، ارّجانی، فرامرزبن خداداد، بهزاد، (بی تا)، تهران
• درسهایی دربارۀ داستان‌نویسی، بیشاب، لئونارد، ترجمۀ محسن سلیمانی، سوژه، چ ششم (1394)، تهران
• ریشه‌های تاریخی امثال وحکم-ج2،پرتوی آملی، مهدی، سنایی، چ ششم (1391)،تهران
• سمک عیّار، ارّجانی،فرامرزبن خدادادبه تصحیح پرویز ناتل خانلری،آگاه، چ پنجم(1362)، تهران
• صوَرخیال درشعرفارسی،شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا، آگاه، چ چهارم(1370)، تهران
• فرهنگ کنایات سخن/ج2، انوری،حسن، سخن، چ اوّل (1390)، تهران
• فرهنگ اصطلاحات ادبی (واژه‌نامۀ مفاهیم واصطلاحات ادبی فارسی واروپایی)، داد،سیما، مروارید، چ پنجم(1390)، تهران
• فرهنگ فارسی-ج6،معین، محمّد، امیرکبیر، چ نهم (1375)،تهران
• نظریۀ ادبیات، ولک،رنه وآوستین وارن، ترجمۀ ضیاء موحّد و پرویز مهاجر،علمی وفرهنگی،چ اوّل( 1373)،تهران
• نقش خیال،عقدایی، تورج، نیکان کتاب، چ اوّل(1381)، زنجان
• واژه‌نامۀ هنر شاعری، میر صادق ، میمنت،کتاب مهناز، چ اوّل (1372)، تهران
• هنجارگفتار(درفنّ معانی و بیان و بدیع فارسی)، تقوی، نصرالله،فرهنگسرای اصفهان (1363)، اصفهان