ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 11، بهمن 1400 ، شماره پی در پی 69

بررسی سبک فکری عبدالحسین فرزاد بازتاب اندیشۀ «جهان‌وطنی» در رمان «خانۀ خار»

صفحه (217 - 231)
حسین فامیلیان سورکی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1400

چکیده

زمینه و هدف: اندیشۀ «جهان وطنی» یکی از مضامین نوپدید و مشترک در ادبیات ملل است که در دهه های گذشته بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است؛ در این مقاله به بررسی بازتاب اندیشۀ جهان وطنی در رمان «خانۀ خار» اثر عبدالحسین فرزاد پرداخته میشود.

روش مطالعه: نوع این پژوهش کتابخانه ای بوده و بر پایۀ تحلیل محتوا ازطریق مطالعۀ منابع و فیش برداری و تجزیه و تحلیل فیشهاست. به این ترتیب که ابتدا به مطالعۀ منابع مربوط به اصطلاح شناسی و مفهوم شناسی «جهان وطنی» و مؤلفه های آن پرداخته شده و سپس با مطالعۀ رمان، جملات و نشانه های مرتبط با موضوع جهان وطنی را در قالب فیش استخراج کرده و در مرحلۀ پایانی، ابتدا به طبقه بندی موضوعی فیشها پرداخته و سپس به تجزیه و تحلیل مطالب اقدام شده است.

یافته ها: عبدالحسین فرزاد در این رمان به بیان ایده ها و اندیشه های خود پرداخته و یکی از برجسته ترین اندیشه های او، «جهان‌وطن» است. این اندیشه در جای جای رمان از جمله در گفته های خود راوی، در شخصیتهای رمان از جمله قضابیک و در مجموع در تمامی عناصر رمان انعکاس یافته است.

نتیجه گیری: بازتاب این اندیشه در رمان به معنای امیدواری نویسنده به تحقق آن نیست، بلکه او همواره به مخاطبان خود هشدار میدهد که مسیر کنونی جهان هرگز به «جهان‌وطن» منجر نخواهد شد و برای تحقق این مهم باید طرحی نو درانداخت. طرح و تدبیری که نویسنده برای تحقق «جهان‌وطن» پیشنهاد میدهد، «عشق» است که موضوع محوری رمان را تشکیل میدهد. فرزاد معتقد است عشق، حلقۀ گمشدۀ انسان معاصر است و در صورتی میتوان به فعلیّت یافتن انسانیت و تحقق «جهان‌وطن» امید داشت که عشق و عاطفه در تمامی زوایای زندگی انسان معاصر بروز و ظهور یافته باشد.

کلمات کلیدی
عبدالحسین فرزاد , جهان وطن , رمان خانۀ خار , عشق , انسانیت

• تاریخ ادبیات جهان، تراویک، باکنر، (1390)، ترجمۀ عربعلی رضایی، تهران: فرزان.
• جهانی شدن فرهنگ و هویت، گلمحمدی، احمد، (1386). چاپ سوم، تهران: نشر نی.
• خانۀ خار، فرزاد، عبدالحسین، (1394)، تهران: روزگار.
• عناصر داستان، میرصادقی، جمال، (1388)، تهران: سخن.
• عوامل مؤثر بر جهانی شدن شعر و ادب امروز، قوامی، آسیه، (1392)، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، سال چهارم، صص 165-148.
• فرهنگ اصطلاحات ادبی، داد، سیما (1383)، تهران: مروارید.
• گزیدۀ اصطلاحات، مضامین و موضوعات ادب فارسی، انوشه، حسن، (1376)، دانش‌نامۀ ادب فارسی تهران، سازمان چاپ و انتشارات.
• گفتاری دربارۀ نقد. هوف، گراهام (1365)، ترجمۀ نسرین پروینی. تهران: امیرکبیر.
• نقدی بر رمان خانۀ خار، نوشتۀ دکتر عبدالحسین فرزاد، سپهری, سپیده، (1397)، پنجمین همایش متن-پژوهی ادبی نگاهی تازه به سبک شناسی، بلاغت، نقد ادبی، تهران، هستۀ مطالعات ادبی و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
• نگاهی به شاهنامه با رویکرد جهان‌وطنی، نوحی، نزهت، (1394). تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، (26) 7، صص 99 – 126.
• هنر داستان نویسی، یونسی، ابراهیم (1341) تهران: آگاه.