ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 10، دی 1399 ، شماره پی در پی 56

بحثی بر سبک‌شناسی و تعیین نوع نثر کتاب« فرج بعد از شدت»

صفحه (23 - 40)
علی ابوالحسنی (نویسنده مسئول)، حمید عالی کردکلایی
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : خرداد 1399

چکیده

کتاب فرج بعد الشده، اثری داستانی به زبان عربی، تالیف ابوعلی محسن بن علی تنوخی در قرن چهارم است. این اثر مجموعه حکایاتی است در چهارده باب با موضوعات مختلف که همۀ حکایتها بر محور فرج بعد از شدت( گشایش کار بعد از سختی) نگاشته شده ‌است. از این کتاب دو ترجمه صورت گرفته است، یکی به دست عوفی که تنها نامی از آن باقی مانده و دیگری ترجمۀ حسین بن اسعد دهستانی در قرن هفتم است که در سیزده باب صورت گرفته است.

این اثر از نظر موضوع، اثری تعلیمی- حکمی محسوب میشود اما از نظر تعیین نوع نثر آن، بین ادبا اختلاف وجود دارد. عواملی مانند نگاشته شدن اثر در قرن هفتم (دورۀ رواج نثر فنی) و تاثیر نوع نثر رایج دوره بر اثر و وجود حکایات مشابه این اثر با کتب داستانی دیگر باعث این اختلاف نظر شده است. در این مقاله که به روش کتابخانه ای صورت گرفته است در پی فهم نوع نثر این ترجمه هستیم. نتایج تحقیق نشان میدهد که مترجم، در تمامیت اثر، بنای کار خود را بر سادگی متن و ذکر مطالب صرفاً داستانی- تاریخی نهاده، اما از آنجا که در قرن هفتم، دورۀرواج نثر فنی زندگی میکند و خود نیز شاعر و مترجم است، گاهی- خصوصاً در بخش توصیفات- تحت تاثیر شیوۀ مترسلان نثر فنی قرار گرفته است و ویژگیهایی را در اثرش داخل ساخته که اثر را به کتب نثر فنی نزدیک میسازد؛ ویژگیهایی مانند درج آیات و احادیث، سجع‌پردازی، و...

کلمات کلیدی
فرج بعد از شدت , سبک‌شناسی , قرن هفتم

• - ادبیات داستانی ( 1386) میرصادقی، جمال ، چاپ پنجم، تهران: سخن
• - تاریخ ادبیات در ایران ( 1369) صفا، ذبیح الله ، تهران: فردوس
• - تحلیل عناصر داستانی فرج بعد الشده ( 1388) نبی‌لو، علیرضا و هاجر فتحی نجف آبادی، پژوهش‌نامۀ زبن و ادب فارسی( گوهر گویا) سال سوم، شمارۀ 4 ؛ پاپی 12؛ صص 109-132
• - ترجمۀ فرج بعد از شدت ( 1355) دهستانی، حسین بن اسعد ، با مقابله و تصحیح اسماعیل حاکمی،سه جلد؛ تهران: بنیاد فرهنگ ایران
• -تلقی قدما از ترجمۀ ادبی( ) ، مشتاق مهر، رحمان؛ : صص 103-113
• -ریخت‌شناسی داستانهای فرج بعد از شدت ( 1388) اسماعیلی، عصمت و نیره نبی‌زاده؛ مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان، شمارۀ 28 ، صص7-20
• - سبک‌شناسی ( 1376) بهار، محمدتقی ، 3ج، چاپ نهم، تهران: مجید
• -سبک‌شناسی نثر، ( 1384) شمیسا، سیروس، تهران: میترا
• - فرج بعد از شدت، ( 1383) تنوخی، ابوعلی محسن ، ترجمۀ دهستانی، حسین بن اسعد؛به تصحیح اسماعیل حاکمی والا، چاپ اول،تهران: انتشارات امید مجد
• - فرج بعد از شدت ( 1388) تنوخی، ابوعلی محسن ، ترجمۀ حسین بن اسعد دهستانی، به کوشش محمد قاسم زاده، تهران: نیلوفر
• - فرج بعد از شدت، ( 1363) تنوخی، ابوعلی محسن ، ترجمۀ دهستانی، حسین بن اسعد؛به تصحیح اسماعیل حاکمی والا، چاپ دوم،تهران: اطلاعات
• -الفرج بعد الشده ( 1398 ه.ق) تنوخی، القاضی ابی علی محسن بن علی ، بیروت : صدر
• - الفرج بعد الشده ( 1995) تنّوخی، ابوعلی مُحَسّن بن علی ؛ سوریه: منشورات وزاره الثقافه
• - فرج بعد الشده و جوامع الحکایات، ( 1351) کریمی( مصفا) امیربانو؛ مجلۀ یغما، شمارۀ 286
• -فرهنگ پیشوندها و پسوندهای زبان فارسی( 1386) فرشیدورد، خسرو؛ چاپ اول، تهران: زوار
• - فرهنگ فارسی، ( 1371) معین، محمد، تهران: امیرکبیر
• - فن نثر در ادب پارسی ( 1375) خطیبی، حسین ، چاپ اول، تهران: زوار
• - قصۀ قدیم ( 1388) سپانلو، محمدعلی ، چاپ اول، تهران: کاروان
• -گنجینۀ سخن( 1364) صفا، ذبیح الله؛ چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر
• - نکاتی پیرامون کتاب فرج بعد از شدت ( 1372) حاکمی، اسماعیل ، مجلۀ وقف میراث جاویدان، سال اول، شمارۀ اول صص 92-94
• - وفیات الاعیان (1977) ابن خلکان، بیروت: احسان عباس
• - یک کتاب فراموش شده ( 1327) اقبال، عباس ، مجلۀ یادگار، شمارۀ 46 و 47 بهمن و اسفند 1327