ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 7، مهر 1403 ، شماره پی در پی 101

کشف پادآرمانشهر سهراب سپهری در کتاب مرگ‌رنگ

صفحه (1 - 16)
نرجس سادات اکرامی ، مهدی نوروز (نویسنده مسئول)، آیت شوکتی ، فرزاد عباسی
تاریخ دریافت مقاله : آبان 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهمن 1402

چکیده

رنگ را میتوان ابزارِ انتقال احساس برای سهراب سپهری که شاعری نقاش است، دانست. او در اوّلین کتاب خود با نام «مرگ رنگ» از دنیای بی‌رنگی، سخن میگوید و مرگ رنگها در آن مشهود است.

هدف از نگارش این مقاله کشف ویژگی‌های پادآرما‌نشهر وی است که با کاوش در اشعارش، با روش توصیفی- تحلیلی به بار معنایی رنگها و نمادها در خلقِ فضا توجه شده و با روش تطبیقی، ویژگیهای معکوس آرمانشهر او در شعر «پشت دریاها» از کتاب «حجم سبز»، همینطور ویژگیهای شهر غریب که در همین شعر به آن پرداخته است با ویژگیهای شهری که سهراب با استفاده از مفهوم رنگها و نمادها در «مرگ‌رنگ» به تصویر کشیده، بررسی و مقایسه میشود. محدوده و جامعۀ مورد مطالعه، «هشت کتاب» سهراب سپهری میباشد که توسط نشر طهوری منتشر شده است.

چنین به نظر میرسد پهنۀ بی‌رنگِ ترسیم شده در کتاب «مرگ‌رنگ» او که گویای زندگی در فضایی رعب‌انگیز میباشد، تاریک و مملو از تنهایی‌ست و شاعر آن را با نمادها و رنگهای تیره با بار معنایی منفی ساخته است؛ میتوان این فضا را با «شهر غریب» که شاعر در شعر پشت دریاها از کتاب حجم سبز، از آن یاد و دور شدن از آن را تاکید میکند، تطبیق داد.

دلیل بسامد بیشتر رنگ سیاه و تعابیر معادل در آن در «مرگ رنگ»، این است که شاعر بی رنگی و مرگ رنگها را با سیاهی و تیرگی معادل دانسته است؛ شهری که با نمادهای منفی و رنگ غالب سیاه در این کتاب میبینیم، پادآرمان شهر اوست که ترجمان بی‌رنگیست.

کلمات کلیدی
سهراب , سپهری , آرمانشهر , پادآرمانشهر , مرگ رنگ.

• الف) کتابها
• انوشه، حسن. (1381)، دانشنامه ادب فارسی. ویرایش دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، ص32
• جابز، گروترود.(1370). سمبل ها. ترجمه محمدرضا بقاپور. تهران: مترجم، ص106
• زمردی، حمیرا،(1392)، نقد تطبیقی ادیان و اساطیر در شاهنامه فردوسی، خمسۀنظامی و منطق‌الطّیر، چ: سوم، تهران: زوّار، ص224
• سپهری، سهراب،1387، هشت کتاب، تهران: انتشارات طهوری، صص463-1
• مصدق، حمید،(1389)، مجموعه اشعار، چاپ یازدهم، تهران: نگاه، صص681-680
• ب) نشریات
• حق لسان، مسعود؛ عباس‌زاده، زهره؛ اسلام‌پور، محمد‌حسین. (1397). « اندیشه های آرمان‌شهر و پادآرمان‌شهر از دیدگاه صاحبنظران شعر معاصر ایران (سهراب سپهری و فریدون مشیری)»، ماهنامه باغ نظر، شماره15، ص 74-65.
• مرادی، حسین. (1393)، حرکت در فاصله در اشعار سهراب سپهری. فصلنامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی دهخدا، دوره6، شماره19، صص 171-147.
• منتظمی، علی؛ نوروزی، علی؛ احمدی چناری، علی اکبر، (1389)، اندیشه آرمانشهر در قصیده«علی بساط الریح»، فوزی معلوف، مجله زبان وادبیات عربی، ص148
• نعمتی، فاروق. (1391). در جستجوی ناکجاآباد. نشریه زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج، شماره12.