ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 10، دی 1402 ، شماره پی در پی 92

واکاوی جامعه شناسانۀ رمان تبریز مه آلود بر اساس نظریۀ ساختارگرایی تکوینی گلدمن

صفحه (245 - 263)
ایران فردی‌ انور ، مریم سلحشور (نویسنده مسئول)، حمیدرضا فرضی
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1402

چکیده

زمینه و هدف: گلدمن، ناقد معروف فرانسوی، از جمله جامعه شناسانی است که به تأثیر متقابل صورت و محتوای ادبی میپردازد. وی با تکیه بر مباحث ساختارگرایی تکوینی خود نظیر کلیت، جهان نگری، آگاهی کنونی، آگاهی ممکن، شخصیت پروبلماتیک و شیءوارگی به رمزگشایی از جامعۀ خلق‌شده در آثار ادبی پرداخته است و تأکید میکند اثر ادبی در درون خود، جامعه ای زیباتر از جامعۀ عالم واقعی را می آفریند تا بواسطۀ خلق تحولاتی در درون آن، مواضع و دیدگاههای اصلاحی خود را به خوانندگان و در واقع جامعۀ حقیقی خود منتقل نماید و آگاهی جمعی را ارتقا بخشد. در این پژوهش رمان تبریز مه آلود از جنبۀ ساختارگرایی تکوینی بر مبنای نظریه های لوسین گلدمن، بررسی و تحلیل میشود. این جستار کوشیده است ساختارهای اجتماعی، سیاسی حاکم بر فضای ذهنی نویسنده و جامعه را تحلیل کند.

روش مطالعه: روش پژوهش پیش‌ رو توصیفی-تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و شیوۀ سندکاوی است که در آن نمونه های مورد بررسی بصورت هدفمند از رمان تبریز مه آلود، اثر اردوبادی میباشد.

یافته ها: رمان تبریز مه آلود دربارۀ نوع زندگی اجتماعی مردم زمانه و سلطۀ بیگانگان بر کشور و تقابل سنت و مدرنیسم و فقر اقتصادی و فرهنگی و ظلم و تبعیض میان مردان و زنان است که البته بیبهره از توصیف احساسات، خیال انگیزی و لحظات عاشقانه نیست.

نتیجه گیری: بر اساس نظریۀ «ساختگرایی تکوینی لوسین گلدمن» مفاهیم و موضوعات مربوط به پدیده های اجتماعی و تأثیر وقایع و اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه، همچنین جایگاه زن و نقش او در جامعۀ انقلابی در این اثر ادبی نمود پیدا کرده است.

کلمات کلیدی
جامعه شناسی ادبیات , لوسین گلدمن , ساختارگرایی تکوینی , تبریز مه آلود

• اردوبادی، محمدسعید، (1377)، تبریز مه آلود، ترجمۀ رحیم رئیس‌نیا، تهران: نگاه.
• پاینده، حسین، (1395)، جایگاه جامعه شناسی ادبیات در نقد ادبی معاصر، تهران: نیلوفر.
• پوینده، محمدجعفر، (1396)، درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات تئودور آدورنو، جورج لوکاچ، لوسین گلدمن و... ، چاپ دوم، تهران: چشمه.
• توسلی، غلامعباس، (1391)، نظریه های جامعه شناسی، چاپ هجدهم، تهران: سمت.
• روان بهر، کلثوم، (1394)، «جامعه شناسی ادبیات»، اولین کنفرانس بین‌المللی علوم اجتماعی و جامعه-شناسی، مؤسسۀ عالی علوم و فناوری خوارزمی شیراز، آباده، فارس.
• شادرو، محمدرضا، (1381)، «جامعه شناسی ادبیات» مجلۀ جامعه شناسی ایران (1) 4، صص 117-136.
• فاضلی، نعمت‌الله، (1391)، مردمنگاری هنر، تهران: فخراکیا.
• مبارکی، محسن، (1389)، «پیوند ادبیات و جامعه شناسی از دیدگاه لوسن گلدمن»، نخستین همایش ملی ادبیات فارسی و پژوهشهای میان‌رشته ای.
• معبودی، فرحناز، (1393)، «جامعه شناسی ادبیات»، دومین کنفرانس ملی جامعه شناسی و علوم اجتماعی.
• مقدس جعفری، محمدحسین، یعقوبی، علی، و کاردوست جورشری، مژگان، (1386)، «بوردیو و جامعه-شناسی ادبیات»، فصلنامۀ ادب‌پژوهی (2) 1، صص 77-94.