فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 1، بهار 97 ، شماره پی در پی 39

نگاه دیگرگون صائب تبریزی به خورشید (آفتاب)

صفحه (245 - 263)
دکتر عفت نجار نوبری
تاریخ دریافت مقاله : پاییز 1395
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : پاییز 1395

چکیده

سنت ادبی، جریانی تکرار شونده در شعر است که مورد پسند اهل ادب قرار گرفته و شعرا به تقلید از قدما بدان تمسک میجویند. رفته رفته تکرار بی رویه، موجب ملال و بی میلی صاحبان ذوق میشود و شاعری باقریحه در مسیر خلاف این سنت حرکت کرده، به ابداع و نوآوری شاعرانه دست میزند. تلاشی که صائب تبریزی پس از اشباع مضمونهای شعر عصر تیموری بدان دست زد و هنجارشکنی سنتهای ادبی را پیش گرفت و مضمونهایی بکر و تازه را در شعر وارد کرد.

در تحقیق حاضر به بررسی هنجارشکنی آفتاب (خورشید) در چهار سطح برتری دیگران، بی اعتباری، نگاه نو به صفات مثبت و صور خیال پرداخته شده است. تصویرسازی او اغلب به بی اعتباری و برتری دیگران به آفتاب (خورشید) نظر داشته تا در مسیر مخالف با جریان شعری حرکت کرده باشد.

کلمات کلیدی
صائب تبریزی , آشنایی زدایی , هنجارشکنی , مضمون آفرینی , آفتاب (خورشید)

• ابدع البدایع (جامع ترین کتاب در علم بدیع فارسی)، شمس العلماء گرگانی، محمدحسین بن علیرضا (1377) تصحیح حسین جعفری، با مقدمۀ جلیل تجلیل، تبریز، احرار.
• پیش درآمدی بر نظریۀ ادبی، ایگلتون، تری (1368) ترجمۀ عباس مخبر، تهران، مرکز.
• درخت شاهنامه (ارزشهای فرهنگی و نمادین درخت در شاهنامه)، پورخالقی چترودی، مهدخت (1381) تهران، آستان قدس رضوی.
• دیوان (بر اساس چاپ غنی و قزوینی)، حافظ شيرازي، شمس الدين محمد (1385) به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران، صفی علیشاه.
• دیوان، خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی (1368) به کوشش ضیاءالدین سجادی، تهران، زوّار.
• دیوان، صائب تبریزی، میرزا محمدعلی، به تصحیح محمد قهرمان، تهران، علمی و فرهنگی.
• شاهنامه، فردوسی، حکیم ابوالقاسم (1384) تصحیح ژول مول، تهران، سنایی.
• شکوه شمس (سیری در آثار و افکار مولانا جلال الدین رومی)، شیمل، آنه ماری (1375) ترجمۀ حسن لاهوتی، تهران، علمی و فرهنگی.
• صائب تبریزی و شاعران معروف سبک هندی، سجادی، سید علی محمد (1393) تهران، دانشگاه پیام نور.
• فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، یاحقی، محمدجعفر (1369) تهران، سروش.
• فرهنگ اصطلاحات ادبی، داد، سیما (1378) تهران، مروارید.
• فرهنگ نامة ادبی فارسی (جلد دوم)، انوشه، حسن (1381) تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• کلیات دیوان شمس، مولوی، جلال الدین محمد بلخی (1371) تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران، آگاه.
• کلیات، سعدی، ابومحمد مصلح الدین بن عبدالله (1365) به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران، امیرکبیر.
• مثنوی معنوی، مولوی، جلال الدین محمد بلخی (1389) تصحیح رینولد الن نیکلسن، به کوشش قوام الدین خرمشاهی، تهران، دوستان.