ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
اطلاعات مقاله
ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب) شماره 99

سال : 17
شماره : 5
شماره پی در پی : 99

ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 5، ، شماره پی در پی 99

معرفی رساله گلزار و سبک مؤلف آن در تقلید از گلستان سعدی

صفحه (263 - 284)
زهرا علی آبادی ، مرتضی عمرانی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1402

چکیده

زمینه و هدف: رساله گلزار اثری آمیخته به نظم و نثر است که در قرن یازدهم هجری قمری و به تقلید از گلستان سعدی تألیف شده است. با وجود آنکه این رساله از نمونه های موفق تقلید از گلستان سعدی است؛ همچنان به صورت تصحیح‌نشده باقی‌مانده است. معرفی این اثر کمتر شناخته شده و سبک مؤلف آن در تقلید از گلستان، موضوع اصلی این پژوهش است.

روش مطالعه: پژوهش حاضر به شیوه توصیفی–تحلیلی انجام شده است. در این تحقیق ضمن معرفی رساله گلزار به بررسی سبک مؤلف آن در تقلید از گلستان سعدی پرداخته شده است.

یافته ها: این اثر که در هشت باب تألیف شده است، دربردارنده 142 حکایت از زندگی سلاطین، مردم عادی، شخصیتهای اسطوره ای، و حکایات تاریخی و دینی است. به نظر میرسد جز اشعار نقل شده از سعدی، حافظ، مولوی و ابن فارض، سایر اشعار سروده مؤلف این اثر است. مؤلف گلزار با پیروی از شیوه نگارش گلستان، این اثر را از حیث روانی و استواری کلام، کاربرد آرایه های ادبی، انتخاب حکایات و قوت اشعار به نمونه ای قابل توجه از آثار مقلدانه گلستان سعدی بدل کرده است؛ اما نثر آن برغم تلاش مؤلف به نثر فنی و در برخی موارد به نثر متکلف و مصنوع نزدیک شده است.

نتیجه گیری: رساله گلزار که در مجموعه آثار مقلدانه از گلستان سعدی قرار میگیرد، در ویژگیهای صوری آن شامل: تألیف دیباچه، سبب تألیف کتاب، تقدیم شدن آن به پادشاه زمان مؤلف، عناوین ابواب، موضوعات و تعدد آنها و ویژگیهای زبانی شامل: حکایت محوری، رعایت ایجاز و اختصار، رعایت ادب و نزاکت، سادگی و روانی، استفاده از آرایه های ادبی(تشبیه، استعاره، کنایه، تمثیل، ارسال مثل، سجع و توصیف) به صورت مستقیم از گلستان سعدی تأثیر پذیرفته است.

کلمات کلیدی
تصحیح , نسخه خطی , گلزار , گلستان سعدی , ادبیات تطبیقی.

فهرست منابع
  • ابن فارض، عمربن علی(1310)، شرح دیوان ابن الفارض، ج2، مصر: الازهریه، ص 207.
  • اربلی، علی بن موسی(1390)، کشف الغمه فی معرفه الأئمه،ج1، بیروت: مرز الطباعه و النشر للمجمع العالمی لاهل بیت، ص5.
  • بی نام(1068 ه.ق)، نسخه خطی گلزار، شماره ثبت 7963، تهران: مرکز اسناد و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
  • حافظ، شمس الدین محمد(1374)، دیوان حافظ، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: اساطیر، ص170.
  • خدابنده، نسرین(1386)، «مقلدان سعدی»، مجله رشد آموزش زبان و ادب فارسی، سال هجدهم، شماره سوم، صص11-4.
  • سعدی، مصلح الدین(1385)، کلیات سعدی، به تصحیح محمد علی فروغی، تهران: هرمس، صص3، 5، 7، 18-17، 31، 40، 41، 61، 66، 854.
  • .(1384)، گلستان سعدی، به تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران خوارزمی، ص56.
  • ظفری، ولی الله(1368)، مقلدان سعدی در دوره قاجار، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال بیست و هفتم، شماره 3 و 4، صص257-241.
  • عبداللهی، رضا(1368)، به تقلید از گلستان سعدی، رشد ادب فارسی، سال پنجم، شماره های 19 و 20، صص94-83.
  • عوفی، سدید الدین محمد(1366)، جوامع الحکایات و لوامع الروایات. به کوشش جعفر شعار، شیراز: دانشگاه شیراز، ص94.
  • کیالاشکی، نصرالله(1383)، مقلدان گلستان سعدی در ایران و خارج از ایران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور تهران.
  • منزوی، احمد(1343)، سعدی بر مبنای نسخه های خطی پاکستان، اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
  • مولوی، جلال الدین(1393)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، تصحیح مجدد و ترجمه حسن لاهوتی و امید سالار، ج2، تهران: میراث مکتوب، ص154.