فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 2، تابستان 98 ، شماره پی در پی 44

مخاطب شناسی شعر دفاع مقدس (سنجش مخاطبان درون متنی شعر دفاع مقدس)

صفحه (41 - 58)
محسن ایزدیار(نویسنده مسئول)، لیلا حاجی
تاریخ دریافت مقاله : تابستان 97
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تابستان 97

چکیده
شعر دفاع مقدس، باز‌نمایی اندیشه ها و احساسات ملت غیرتمند ایران در برهه ای از تاریخ است که در آن میتوان تأثیر و تأثر از مخاطبان را مشاهده نمود؛ از جمله این نمودها، بهره گیری از مضامین خاص به تبعیت از خواست مخاطبان و نیز خطاب مستقیم به گروه ها یا افراد خاص از مخاطبان است. and lt;-b and gt;در این پژوهش با بررسی هزار شعر دفاع مقدس به روش فیش برداری کتابخانه ای، ابتدا به شناسایی و استخراج مخاطبان مستقیم(که در شعر مستقیماَ مورد خطاب شاعر بوده اند) پرداخته شده و سپس با تقسیم بندی مخاطبان به دو دسته «‌مخاطبان آفاقی» و «مخاطبان انفسی» به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته اند. مخاطبان آفاقی به زیر شاخه های 1- مخاطبان ‌قدسی، 2- مخاطبان ‌ملی- مردمی، 3- مخاطبان جهانی- فراملیتی، 4- مخاطبان‌ استعاری، 5- ‌مخاطبان‌اسطوره ای، ‌6- مخاطبان ‌معنایی- مفهومی دسته بندی شده اند، که این امر نشان از تأثیر مستقیم مخاطبان بر پویایی شعر این حوزه دارد. and lt;-b and gt;نتایج حاصل ازاین پژوهش حاکی از این است که بیشترین خطاب مستقیم در اشعار دفاع مقدس به ترتیب از آنِ مخاطبان قدسی‌( and lt;-b and gt;شهیدان، جانبازان و ایثارگران، امام زمان(عج)وامام خمینی‌(ره)و‌امام حسین(ع) میباشد. عناصر مجازی در مفهوم استعاری، همسران و مادران شهدا، مردم مظلوم سایر کشورها، وطن، خدا و خطاب النفس در رده های بعدی مخاطبان شعر دفاع مقدس قرار میگیرند. and lt;-span and gt;

کلمات کلیدی
مخاطب شناسی , شعر , دفاع مقدس , مخاطب

• از نخلستان تا خیابان ، ---------- (1369). تهران ، نشر همراه .
• ازگلوی کوچک رود،علیپور،مصطفی (1372) . چاپ اول،تهران،انتشارات حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی .
• اسوه های مذهبی درشعر دفاع مقدس،امیری خراسانی،احمد(1391).فصلنامه ادبیات پایداری،سال4،شماره7،پاییزوزمستان1391
• این همه یوسف،----------(1376). تهران:نشر سرداران شهید.
• آتش نی ، ----------- (1370). تهران ، نشر اطلاعات .
• بررسی محتوایی و تصویری شعر سلمان هراتی در مجموعه از آسمان سبز،رحمدل ، غلامرضا.(1389). فصلنامه کاوش نامه. شماره 20. بهار و تابستان 89 .
• پری ستاره ها ( مجموعه غزل )،طهماسبی ، قادر.(1385) . تهران : سوره مهر.
• تنفس صبح ،---------- (1368)، چاپ اول. تهران : انتشارات سروش.
• حرفی از جنس زمان ، میر جعفری ، سید اکبر (1376) . تهران ، انتشارات قو .
• حماسه و عشق ، فروتن پی، روزبه ( 1383) . چاپ اول ، تهران ، انتشارات الهه ناز .
• حماسه های همیشه ،بیگی حبیب آبادی ،پرویز.(1386) .. تهران : نشر فرهنگ گستر
• خون نامه خاک ، ----------- (1374) . چاپ دوم ، تهران ، معاونت انتشارات مرکز فرهنگی سپاه .
• دیدار صبح ،صفار زاده ، طاهره.(1366). شیراز: نوید شیراز.
• سوره انگور، ----------(1387). تهران ، مؤسسه نمایشگاه های فرهنگی ایران ، نشر تکا.
• شعر مقاومت و دفاع مقدس، شیرشاهی ، افسانه.(1390 ). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی .
• شعرهای سلمان هراتی ،هراتی، سلمان (1390) . ، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات شعر جوان
• شقایق ها ،رقابی ، حیدر.( 1363). تهرا ن: کمیته رحمت .
• شهیدان شاعر ، مردانی ، نصرالله(1377) . چاپ اول ، تهران ، نشر شاهد .
• عشق علیه السلام ، قزوه ، علیرضا (1381) . تهران ، انجمن شاعران ایران .
• فرهنگ شاعران جنگ و مقاومت،نجف زاده بار فروش،محمدباقر(1372). تهران، نشر کیهان.
• گنجشک و جبرئیل ،------------- (1383).. چاپ نهم. تهران: نشر افق .
• مادرانه ها ،راکعی ، فاطمه.(1384).. چاپ دوم. تهران: اطلاعات.
• مجموعه کامل اشعار، امین پور ، قیصر.(1388 ). چاپ سوم . تهران : انتشارات 24مروارید.
• نجوای جنون ،باقری ، ساعد.(1369).. تهران : نشر برگ .
• نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس ،سنگری ، محمدرضا.(1380). تهران : انتشارات پالیزان.
• از حنجره کارون. (1388).مجموعه شعر دفاع مقدس استان خوزستان. به کوشش بهمن ساکی. تهران: نیلوفران .
• از هشت بهار سرخ .(1388 ) . مجموعه شعر دفاع مقدس شاعران استان قم. بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس استان قم : نشر پارسا اندیش.
• به وسعت درخت سیب .(1386) . مجموعه اشعار دفاع مقدس. به کوشش علیرضا شهبازی .تهران : انتشارات بنیادحفظ آثاروارزش‌های دفاع مقدس.
• ترنم حضور.(1381). اشعار برگزیده نخستین جشنواره شعر سراسری بسیج معاونت فرهنگی نیروی مقاومت بسیج مشهد مقدس. به کوشش خلیل عمرانی. نشر مروارید.
• تبسم آبی. (1390) .مجموعه اشعاردفاع مقدس . به کوشش فضل الله قاسمی.چاپ اول. قم : نشر زمزم هدایت.
• زخم سیب .(1385). مجموعه اشعار برگزیده پانزدهمین کنگره سراسری شعر دفاع مقدس. به کوشش حسن اسرافیلی . بنیادحفظ آثاروارزش‌های دفاع مقدس. تهران : نشر حریر.
• سفر نامه آسمان. (1378). مجموعه شعر شاعران دفاع مقدس استان اصفهان . چاپ اول .انتشارات حفظ آثاروارزش‌های دفاع مقدس.
• سمت سرخ آسمان .(1387) .مجموعه شعردفاع مقدس استان سمنان. سازمان حفظ آثار. چاپ اول. قزوین:نشرحدیث امروز.
• شعر جنگ. (1362). چاپ اول. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• عطش به نیت دریا .(1384) . مجموعه شعرشاعران دفاع مقدس استان سمنان . به کوشش حسن یعقوبی .چاپ اول. قم : نشر زمزم هدایت.
• فانوس های سرخ .(1389) . مجموعهشعردفاع مقدس استان البرز.به کوشش رحمان نوازی. چاپ اول. تهران:انتشارات آرام.
• گل، غزل، گلوله.(1374). مجموعه شعر شاعران نیروهای مسلح . به کوشش پرویز بیگی حبیب آبادی. چاپ دوم.تهران: بنیاد حفظ آثاروارزش‌های دفاع مقدس.
• منظومه شهادت.(1376) .به کوشش دفتر تحقیق و پژوهش بنیاد شهید. زیر نظر نصرالله مردانی.تهران: نشر شاهد
• هفت مرتبه باران.(1385) . مجموعه شعر شاعران دفاع مقدس. به کوشش محمدرضا رستم پور . چاپ اول.تهران: نشر نقش آفرینان بابکان.