ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 9، آذر 1403 ، شماره پی در پی 103

طراحی، تدوین و تألیف کتاب درسی: با رویکرد سبک شناسی

صفحه (289 - 314)
محمد فقیری (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1403

چکیده

زمینه و هدف: کتاب درسی مثل فرشی است که هرچه با ظریفتر و دقیقتر بافته شود، زیباتر و روشنتر خواهد بود. در این راستا، انگارۀ دانش محتوایی آموزشی (دِمآ)، با دانشهای مختلفی که دارد، پنجره های تازه ای را به روی طراحی و تدوین آن میگشاید. همچنین الگوها و عناصر مختلف طراحی آموزشی در برنامه ریزی، طراحی و ارائه مفاهیم و مطالب نقش مهمی ایفا میکنند. سبک شناسی نیز به طور خاص به متن میپردازد و دو نوع نگارش علمی و نویسندگی خلاق را با هم ترکیب میکند. مسألۀ این پژوهش «ضعف تألیف» در کتابهای درسی است؛ به عبارتی مولفان بیشتر بر اساس ذوق و سلیقه به تألیف میپردازند و کمتر یک چارچوب نظری خاص را دنبال مینمایند. هدف آن نیز معرفی مبانی علمی و عملی چگونگی تألیف کتاب درسی است.

روش: روش این جستار کیفی و نوع آن کاربردی است و در هر بخش از این مقاله، سنجه هایی برای چگونگی طراحی و تدوین کتاب درسی داده شده است.

یافته ها: این جستار نیز دارای دو وجه علمی و هنری است و ایجاد التذاذ ادبی و آفرینشِ آشنایی زدایی در تصویر و متن کتاب مورد تأکید قرار گرفته است. در پایان نیز انواع بندنوشت به عنوان واحد خواندن، نوشتن و تفکر از نظر سبکی و ساختاری مورد بررسی قرار گرفته تا زمینه نگارش ویراسته و پیراسته اتفاق بیفتد.

نتیجه گیری: نتیجه این پژوهش ترسیم چارچوب نظری کاربردی طراحی، تدوین و تألیف کتاب درسی و ارائۀ معیارها یا استانداردهایی برای آن است.

کلمات کلیدی
کتاب درسی , طراحی , تدوین , تألیف , انگاره , الگو

• اسدزاده، حسن.(1395). نظریه ها و روشهای آموزش. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی. صص 233-217.
• اسدزاده، حسن.(1395). نظریه ها و روشهای آموزش. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی. صص 233-217.
• آرمند، محمد. (1399). نقدی بر کتاب پژوهش و نگارش کتاب درسی. پژوهشنامۀ انتقادی متون و برنامه-های علوم انسانی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ماهنامۀ علمی (مقالۀ علمی- پژوهشی). سال بیستم. شمارۀ دهم. صص 17-3.
• آرمند، محمد. (1399). نقدی بر کتاب پژوهش و نگارش کتاب درسی. پژوهشنامۀ انتقادی متون و برنامه-های علوم انسانی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ماهنامۀ علمی (مقالۀ علمی- پژوهشی). سال بیستم. شمارۀ دهم. صص 17-3.
• بهار، محمدتقی. (1376). سبک‌شناسی: تاریخ تطور نثر فارسی. جلد 1، 2، 3. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر. صص 19-18.
• بهار، محمدتقی. (1376). سبک‌شناسی: تاریخ تطور نثر فارسی. جلد 1، 2، 3. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر. صص 19-18.
• سیدان، الهام. (1398). پژوهشی در کتابهای دانشگاهی از منظر نگارشی: آسیب شناسی کلیشه نویسی. دوفصلنامۀ پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. سال بیست و سوم. شمارۀ 45. پاییز و زمستان. صص 65-42.
• سیدان، الهام. (1398). پژوهشی در کتابهای دانشگاهی از منظر نگارشی: آسیب شناسی کلیشه نویسی. دوفصلنامۀ پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. سال بیست و سوم. شمارۀ 45. پاییز و زمستان. صص 65-42.
• شیخ، رضا، طلایی، علی عباس و عباسی، محمد. (1393). طراحی چارچوبی نظام مند جهت تدوین کتابهای درسی با رویکرد تکنیک طراحی مبتنی بر بدیهات. مطالعۀ موردی: چند کتاب مدیریت عملیات، رشتۀ ام. بی. ای. دو فصلنامۀ پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. شمارۀ 33. 1393. صص 88-68.
• شیخ، رضا، طلایی، علی عباس و عباسی، محمد. (1393). طراحی چارچوبی نظام مند جهت تدوین کتابهای درسی با رویکرد تکنیک طراحی مبتنی بر بدیهات. مطالعۀ موردی: چند کتاب مدیریت عملیات، رشتۀ ام. بی. ای. دو فصلنامۀ پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. شمارۀ 33. 1393. صص 88-68.
• شیردل، میلاد، صالحی، کیوان و قدیریان، هاجر. (1402). جذابیت نگارشی در نگارش علمی دانشگاهی: مطالعه ای پدیدارشناسانه، دو فصلنامۀ پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، سال بیست و هفتم، شمارۀ 52. صص 198-173.
• شیردل، میلاد، صالحی، کیوان و قدیریان، هاجر. (1402). جذابیت نگارشی در نگارش علمی دانشگاهی: مطالعه ای پدیدارشناسانه، دو فصلنامۀ پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، سال بیست و هفتم، شمارۀ 52. صص 198-173.
• طباطبائی، مژده سادات، مومنی مهموئی، حسین، اکبری، احمد و فلاح محنه، تورج. (1401). شاخصها و مولفه های شایستگی مولفان کتب درسی. دو فصلنامۀ پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. سال بیست و ششم. شمارۀ 51. صص 294-270.
• طباطبائی، مژده سادات، مومنی مهموئی، حسین، اکبری، احمد و فلاح محنه، تورج. (1401). شاخصها و مولفه های شایستگی مولفان کتب درسی. دو فصلنامۀ پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. سال بیست و ششم. شمارۀ 51. صص 294-270.
• فتحی آذر، اسکندر. (1378). روشها و فنون تدریس. چاپ اول. انتشارات دانشگاه تبریز. صص 200-193.
• فتحی آذر، اسکندر. (1378). روشها و فنون تدریس. چاپ اول. انتشارات دانشگاه تبریز. صص 200-193.
• فقیری، محمد. (1398). کتاب معلم. جلد اول: مهارتهای پایه. تهران: انتشارات دستان. صص 232-231.
• فقیری، محمد. (1398). کتاب معلم. جلد اول: مهارتهای پایه. تهران: انتشارات دستان. صص 232-231.
• فقیری، محمد. (1398). کتاب معلم. جلد دوم: مهارتنیهای پیشرفته. تهران: انتشارات دستان. صص 30- 37-36 -86 .
• فقیری، محمد. (1398). کتاب معلم. جلد دوم: مهارتنیهای پیشرفته. تهران: انتشارات دستان. صص 30- 37-36 -86 .
• محمد، احمد. (1394). آشنایی زدایی از منظر پژوهش های سبک شناختی، ترجمۀ شهریار نیازی و سعدالله همایونی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. ص 1.
• محمد، احمد. (1394). آشنایی زدایی از منظر پژوهش های سبک شناختی، ترجمۀ شهریار نیازی و سعدالله همایونی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. ص 1.
• میرصادقی، جمال. (1394). عناصر داستان. چاپ نهم. تهران: انتشارات علمی. صص 87-86- 44-42.
• میرصادقی، جمال. (1394). عناصر داستان. چاپ نهم. تهران: انتشارات علمی. صص 87-86- 44-42.
• نوروزی، داریوش و رضوی، سید عباس. (1392). مبانی طراحی آموزشی. تهران: انتشارات سمت. صص 175- 274-272.
• نوروزی، داریوش و رضوی، سید عباس. (1392). مبانی طراحی آموزشی. تهران: انتشارات سمت. صص 175- 274-272.