فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 10، شماره 1، بهار 96 ، شماره پی در پی 35

شیوه های خاصِ بهره گیری عرفی از صُور بلاغی در آفرینش تصویرهای انتزاعی

صفحه (269 - 286)
شهرام احمدی (نویسنده مسئول)، آلیس سعیدی ، مصطفی میردار رضایی
تاریخ دریافت مقاله :
تاریخ پذیرش قطعی مقاله :

چکیده
عرفی شیرازی (999 ـ 963 ه. ق.) که به «مخترع طرزِ تازه» نیز معروف است و در شکل گیری و تکوین سبک هندی نقش بسزایی داشته و از جمله شاعرانی است که هم در خلق مضامین تازه، ابداع ترکیبات و تصاویر بدیع موفّق عمل کرده و هم مضمون آفرینیِ تازۀ خود را با مهارتی خلاقانه و با استفاده منحصربه فرد از صُور خیال و شگردهای ادبی شکل داده است. تورّقی در دیوان عرفی نمایانگر کثرتِ مضامین و ترکیبهای نوینی است که پیش از وی در شعر دیگر شعرا دیده نشد. عرفی همچنین نخستین شاعری است که وفورِ تصویرهای انتزاعی در دیوان او به عنوان یک عامل سبک ساز دیده خودنمایی میکند. دو پرسش اصلی این جستارکه به شیوﮤ تحلیلی-توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه یی نگاشته شده است، عبارتند از: 1ـ ابزارها و شیوه های خاص عرفی برای آفرینش تصویرهای انتزاعی کدامند؟ 2ـ کدام عنصر ادبی در دیوان عرفی برای آفرینش تصویرهای انتزاعی برجسته تر است؟ در طول متن پژوهش خواهیم دید که نکتۀ در خور توجّه در خصوص کنایه هایی که عرفی برای آفرینش تصویرهای انتزاعی بکار میگیرد، این است که در این نمونه ها کنایه و استعارۀ مکنیه درهم می آمیزند و در نتیجه، صناعت ادبیِ جدیدی به نامِ «کنایۀ استعاری» یا «استعارۀ کنایه» شکل میگیرد.

کلمات کلیدی
عرفی , سبک هندی , تصویر انتزاعی , تشبیه , استعارۀ مکنیه و تبعیه , کنایه