ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 5، مرداد 1403 ، شماره پی در پی 99

شعر آیینی سده حاضر با رویکرد زیباشناختی و تکیه بر قرائت حماسی (با مطالعه موردی: شهریار، حمید سبزاوری، علی موسوی‌گرمارودی)

صفحه (1 - 25)
محمد بهاروند ، حجت‌اله غ منیری (نویسنده مسئول)، ناهید عزیزی ، فوزیه پارسا
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1402

چکیده

زمینه و هدف: پژوهش حاضر تحت عنوان: «شعر آیینی سده حاضر با رویکرد زیباشناختی و تکیه بر قرائت حماسی (با مطالعه موردی: شهریار، حمید سبزاوری، علی موسوی‌گرمارودی)» در نظر داشته است تا با واکاوی سروده های سه تن از سخنوران سده حاضر یعنی: محمدحسین بهجت تبریزی (شهریار)، حمید سبزواری و علی موسوی‌گرمارودی چگونگی بهره مندی از مؤلفه های زیباشناختی ادبی را نمایانده و سپس با بررسی انواع زاویه دید یا قرائتهای موجود (مثل: قرائت مدحی، ماتمی، اخلاقی، حکمی و حماسی سیاسی) در شعر، چگونگی اثرگذاری شاعر و رسیدن به قرائت حماسی را مورد ارزیابی قرار دهد.

روشها: شیوه بررسی در این جستار، تحلیلی توصیفی بوده؛ بر این اساس با استفاده از منابع کتابخانه ای و یادداشت‌برداری از این منابع اهداف مورد نظر تأمین گردیده است.

یافته ها: از جمله یافته های تحقیق در مرحله نخست، آشنایی نسبت به سطح آگاهی شاعران جامعه پژوهشی و نیز آگاهی از سطح معارف و ادبیات آیینی آنان از میان مقولات متعدد دیگر بوده است، دیگر آن که هر یک از این شاعران، برای پروراندن و القای درونمایه از شگردهای ادبی متعددی بهره مند شده، و بالاخره همه آنها با وجود تفاوت و تمایزات صوری در سروده های خود به گونه های مختلف موفق به القای قرائتهای مختلف به ویژه قرائت حماسی گردیده اند.

نتیجه گیری: با توجه به مطالعه و تحلیل انجام گرفته بر روی سخنوران جامعه این تحقیق نتایج زیر حاصل آمد: 1- شاعران محدوده این پژوهش، در شمار برجسته ترین هنرمندان در حوزه شعر آیینی (ولایت دوستی پیامبر (ص) و خاندان مطهر وی) در دوره معاصر و در میان همگنان خود جای دارند. 2- توجه این شاعران از میان موضوعات مختلف در زمینه آیینی، عمدتاً، قیام حضرت اباعبدالله (ع) و به اصطلاح «شعر عاشورایی» یا «شعر حسینی» بوده است. 3- زاویه نگاه شاعران در پرداختن به موضوع «عاشورا» در نهایت تأکید بر جرأت و جسارت امام سوم شیعیان و دیگر همراهان وی و به تعبیر معروف آیینی‌سرایان این دوره، «قرائت حماسی» بوده است. 4- و بالاخره شاعران یاد شده هر یک با شیوه ای خاص از ابزارهای ادبی (لفظی و معنوی) برای پروراندن پیام و برانگیختن شور و احساس در مخاطب بهره مند شده و توانسته اثر خود را در دفتر خاطرات جامعه ادبی این روزگار و همچنین آیندگان ماندگار سازند.

کلمات کلیدی
شعر آیینی , سده حاضر , زیباشناختی ادبی , قرائت حماسی.

• رزمجو، حسین (1370)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، تهران: آستان قدس رضوی.
• رنجبر، احمد (1385)، بدیع، چاپ اول، تهران: اساطیر.
• سبزواری، حمید (1385) چهره های ماندگار، به اهتمام: محمود اسعدی، تهران: نشر جهان و فرهنگ.
• (1391)، سروده سپیده، چاپ دوم، تهران: انجمن قلم تهران.
• شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1366)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ سوم، تهران: آگاه.
• (1370)، موسیقی شعر، چاپ سوم، تهران: انتشارات آگاه.
• شمیسا، سیروس (1370)، بیان، تهران: فردوس- مجید.
• (1368)، نگاهی تازه به بدیع، چاپ دوم، تهران: فردوس.
• شهریار، محمدحسین بهجت تبریزی (1381)، دیوان شعر، چاپ 23، تهران: نگاه.
• صفا، ذبیح‌الله (1367)، تاریخ ادبیات در ایران، ج 2، تهران: فردوس.
• صفوی، کورش (1394)، از زبان‌شناسی به ادبیات، چاپ پنجم، تهران: سوره مهر.
• غ‌منیری، حجت‌اله (1397)، سبک شعر پایداری (انقلاب اسلامی و دفاع مقدس) با تأکید بر نمادها، فصلنامه پژوهشهای نقد ادبی و سبک‌شناسی، شماره 31: صص 203-228.
• کزازی، سیدجلال‌الدین (1385)، بدیع، چاپ پنجم، تهران: نشر مرکز
• مجاهدی، محمدعلی (1386)، کیان شعر آیینی در زبان فارسی، فصلنامه ادبیات و زبانها، شماره 53: صص 42-53.
• موسوی‌گرمارودی، علی (1390)، گوشواره عرش، تهران: سوره مهر.
• وحیدیان کامیار، تقی (1376)، «متناقض‌نما (Paradox) در ادبیات»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد: شماره 4 و 3، ص 294-271.
• همایی، جلال‌الدین (1384)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ بیست و چهارم، تهران: نشر هما.
• سایتها (شعر آیینی از نگاه شاعران آیینی)
• www.noormags.com
• www.samiin.ir