ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 6، شهریور 1402 ، شماره پی در پی 88

شخصیت‌پردازیهای روانشناسانۀ فریبا وفی در داستان «بعد از پایان» طبق نظریۀ شخصیت یونگ (ثبات یا عدم ثبات)

صفحه (223 - 236)
سمیره همتی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1401

چکیده

زمینه و هدف: هر نویسنده موظف است در پرداخت شخصیتهای داستانی به ثبات روانشناسانۀ آنها نیز توجه داشته باشد. شخصیتی که در ابتدای داستان مجموعه ای از حالات و افکار ویژه ایست باید تا انتها از این ویژگیها برخوردار باشد مگر اینکه بنا به دلایلی منطقی -که شامل حوادث و اتفاقات تأثیرگذار باشد- دستخوش تحولات روانشناسانه شود. «نظریه های شخصیت» از مباحثی است که نظریه پردازان بسیاری به آن پرداخته اند. داستان «بعد از پایان» از فریبا وفی یکی از داستانهایی است که همسانی و هماهنگی زیادی با نظریۀ شخصیت از دیدگاه یونگ دارد. سؤال این پژوهش این است که آیا شخصیتهای داستان «بعد از پایان» از ثبات روانشناسانه طبق نظریۀ یونگ برخوردارند؟ اگر پاسخ منفی است، کدام دلیل منطقی باعث این بیثباتی شده است؟

روش مطالعه: این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و با تأکید بر نظریه شخصیت یونگ انجام شده است.

یافته ها: وفی در انتخاب شخصیتهای رمانش، طیف متنوعی از تیپها را انتخاب میکند تا همذات‌پنداری خواننده در ضمن خوانش محقق شود. از طرفی استفاده از چهار تیپ شخصیتی به همراه چهار نمونه از رویکردهای روانشناسی، تسلط او بر شخصیت پردازی و انتخاب مناسب و هماهنگ دیالوگها با تیپهای مورد نظر را نشان میدهد.

نتیجه گیری: این پژوهش با ارائۀ شواهدی بر ثبات روانشناسی شخصیتها صحه میگذارد و دگرگونی مقطعی برخی از آنها را با دلایل منطقی توجیه میکند. هماهنگی بین رویکردِ انتخابی وفی با عملکرد شخصیتهای رمانش غیرقابل ‌انکار است.

کلمات کلیدی
بعد از پایان , فریبا وفی , شخصیت پردازی , نظریه شخصیت یونگ.

• اسنودن، روت (1392). یونگ؛ مفاهیم کلیدی، ترجمۀ افسانه شیخ الاسلام زاده، تهران: عطایی.
• بلمن نوئل، ژان (1393). تحلیل روانکاوانه متون ادبی، ت ترجمۀ محمد وحیدنژاد، تهران: افراز.
• پاینده، حسین (1391). داستان کوتاه در ایران، تهران: نیلوفر.
• سیاسی، علی اکبر (1384). نظریه های شخصیت یا مکاتب روانشناسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• شاملو، سعید (1370). مکتب ها و نظریه ها در روانشناسی شخصیت، تهران: رشد.
• شولتز، دوان و آلن شولتز (1379). نظریه های شخصیت، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران: ویرایش.
• صنعتی، محمد (1392). تحلیلهای روانشناختی در هنر و ادبیات، تهران: نشر مرکز.
• عبدالهیان، حمید (1381). شخصیت و شخصیت‌پردازی در داستان معاصر، تهران: نشر آن.
• فوردهام، فریدا (1390). مقدمه ای بر روانشناسی یونگ، ترجمۀ مسعود میربها، تهران: جامی.
• میرعابدینی، حسن (1377). صد سال داستان‌نویسی ایران، تهران: چشمه.
• میرعابدینی، حسن (1391). سیر تحول ادبیات داستانی و نمایش، تهران: آثار.
• وفی، فریبا (1392). بعد از پایان، تهران: نشر مرکز.
• یونگ، کارل گاستاو (1386). انسان و سمبلهایش، ترجمۀ حسن اکبریان طبری، تهران: یاسمن.
• یونگ، کارل گاستاو (1390). آیون؛ پژوهشی در پدیده شناسی خویشتن، ترجمۀ پروین فرامرزی و فریدون فرامرزی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی (به نشر).
• یونگ، کارل گوستاو (1387). روانشناسی ضمیر ناخودآگاه، ترجمۀ محمدعلی امیری، تهران: علمی و فرهنگی.