ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 5، مرداد 1400 ، شماره پی در پی 63

سبک شناسی غزلیات میرعابد سیّدای نسفی

صفحه (1 - 17)
حمید طاهری ، پیمان منصوری (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1399

چکیده
زمینه و هدف: سبک شناسی یک اثر هنری، گامی مهم در جهت شناختن همه جانبه آن است و اهمیتش بر کسی پوشیده نیست. سیّدای نسفی یکی از شاعران برجسته سبک هندی در قرن یازدهم هجری (قرن هفدهم میلادی) در تاجیکستان است که تاکنون غزلیات او از منظر سبک شناسی بررسی نشده اند؛ بنابراین در این پژوهش تصمیم بر آن شد که به سبک شناسی غزلیات دیوان سیّدا پرداخته تا خوانندگان با زوایای گوناگون شعر و شخصیت هنری وی آشنا شوند.
روش مطالعه: نوع رویکرد ما در این مقاله، سبک‌ شناسی ساختگراست که براساس آن به بررسی و تحلیل دقیق و موشکافانه هر سه حوزه زبانی، ادبی و فکری در 30 غزل منتخب از دیوان سیّدا پرداخته شده است.
یافته ها: از جمله ویژگیهای زبانی در غزلیات سیّدا این است که واج آرایی و تکرار بیشترین سهم را در ایجاد موسیقی درونی دارند. اسامی ذات بیش از سه و نیم برابر اسامی معنا هستند. اسامی فارسی بیش از دو برابر اسامی عربی اند که از مختصات سبک هندی است. افعال ساده نیز پنج برابر افعال مرکبند و از افعال پیشوندی بندرت استفاده میکند. در چینش نحوی شعر او نیز اغراض زیبایی شناسانه دخالت دارد. در حوزه بلاغی بیشترین بسامد از آنِ تشبیهات محسوس و عینی است. در حوزه استعاره، تشخیص بالاترین بسامد را دارد. در میان صنایع بدیعی نیز تناسب و تمثیل بیشترین بسامد را دارند. ضمن اینکه برای هر یک از بخشهای زبانی و بلاغی نمودارهای بسامدی ارائه شده است.
نتیجه گیری: بسامد اسامی ذات بدان معناست که شاعر در پی محسوس کردن امور معقول است. کاربرد افعال منفی و دارای یأس و ناامیدی با بسامد بالا، نشان از اوضاع غمبار و نابسامان سیدا دارد. بسامد جملات ساده و بسیط نیز به سبک او سرعت و هیجان بیشتری بخشیده است. او شاعری مبارز است و در عهد خود محبوب و تأثیرگذار بوده است.

کلمات کلیدی
سبک شناسی ساختاری , غزلیات , سیدای نسفی , سبک هندی , حوزه های زبانی , بلاغی و فکری.

• بدیع. شمیسا، سیروس. (1386). چاپ سوم، تهران: میترا.
• بیان، شمیسا، سیروس. (1387). چاپ سوم. تهران: میترا.
• تاریخ ادبیات ایران از آغاز تا امروز، شفیعی کدکنی، محمّدرضا. و دیگران. (1380). ترجمه یعقوب آژند. تهران: گستره.
• توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، باطنی، محمدرضا. (1348). تهران: امیرکبیر.
• دیوان اشعار. سیدای نسفی، میرعابد. (1382). با تصحیح و تعلیق حسن رهبری. تهران: الهدی.
• ذخیرۀ دست خطهای شرقی فرهنگستان علوم تاجیکستان سمرقندی، ملیحا. تذکره مذاکرالاصحاب. رقم 610،. تاجیکستان: دوشنبه.
• سبک شناسی نظم شمیسا، سیروس. (1375).. چاپ پنجم. تهران: دانشگاه پیام نور.
• سیدای نسفی شاعری گمنام در حوزه ادب فارسی. رهبری، حسن. (1376). روزنامه اطلاعات، 10 مهر، شماره 21166.
• سیدای نسفی شاعری گمنام در حوزه ادب فارسی. رهبری، حسن. (1376). روزنامه اطلاعات، 17 مهر، شماره 21172.
• شاعر آیینه‌ها. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1366). تهران: آگاه.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1350). صور خیال در شعر فارسی. تهران: نیل.
• فتوحی، محمود. (1391). سبک شناسی. تهران: سخن.
• فنون بلاغت و صناعات ادبی. همایی، جلال‌الدین. (1363). دو مجلد در یک جلد. چاپ دوم. تهران: طوس.
• کلیات آثار. سیدای نسفی، میرعابد. (1990). تصحیح جابلقاداد علیشایف. تاجیکستان، دوشنبه: دانش.
• کلیات سبک شناسی. شمیسا، سیروس. (1372). تهران: فردوس.
• یاد یار مهربان (تاریخ ادبیات تاجیکستان). میرزا ملا احمدوف. (1380). با مقدمه ایرج افشار. تهران: توس.