ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 9، آذر 1403 ، شماره پی در پی 103

سبک شناسی شعر حمید سبزواری (با تکیه بر کتاب تو عاشقانه سفر کن)

صفحه (163 - 195)
حسن حبیبی ، طاهره خبازی (نویسنده مسئول)، معصومه خدادادی مهاباد
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1403

چکیده

هدف و زمینه :حمید سبزواری یکی از شاعران قرن معاصر به شمار میرود که زبان خاص او در بیان مفاهیم و پرداختن به مضامین ناب از ویژگیهای شعری او به شمار میرود.اشعار سبزواری مملو از عشق به وطن، رهبر انقلاب و پیشوایان دینی است که شاعر در اشعار خود آن را به نحو ممتازی متجلی کرده است.پژوهش روبرو بررسی سبک‌شناسانه اشعار حمید سبزواری در سه سطح زبانی ، ادبی و فکری است تا با موشکافی در اشعار این شاعر بزرگ معاصر زیباییهای اندیشه و شعر وی را بهتر بشناسیم.

روش پژوهش: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که بر روش کتابخانه ای و شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعۀ مورد مطالعه ما کتاب تو عاشقانه سفر کن (گزیده اشعار) حمید سبزواری است.

یافته ها : بر اساس یافته های این پژوهش، حمید سبزواری علاقه مند به سبک خراسانی و عراقی است و اشعار نو و نیمایی وی جایگاه خاصی در دیوانش ندارند. غالب برجسته در دیوان وی غزل و قصیده است. ردیف در شعر سبزواری از تنوع بالایی برخوردار است که از میان آنها بیشتر تمایلش به ردیف فعلی و ردیفهای ترکیبی است. افعال و کلمات کهن سبک خراسانی در دیوانش به وفور دیده میشود. همچنین تضمینهایی که از شاعران پیشین لا به لای اشعارش ذکر کرده نشان از آگاهی کامل شاعر به شعر آنهاست.

نتیجه: در اشعار سبزواری لغات عربی بسامد کمی دارد. همچنین بیشتر از واژگان ساده استفاده کرده است. سبزواری از بحر رمل که از اوزان پراستعمال شعر فارسی است بیشترین بهره را برده است.از انواع جناس و تکرار در شعرش برای افزایش موسیقی کلام سود جسته است. بیشتر تشبیهات وی حسی به حسی و عقلی به حسی است و از امور محسوس و عناصر طبیعی برای بیان شعرهایش استفاده کرده و از میان تشبیهات ، تشبیه بلیغ بیشترین بسامد را دارد.تلمیحات شاعر بیشتر دینی و قرآنی است و در استعاره گرایش بیشتری به استعاره مصرحه نشان داده است. از مضامین فکری موجود در اشعار سبزواری میتوان به مدح امامان و بزرگان و مرثیه سرایی برای آنها و همچنین بیان رخدادهای تاریخی زمان خود و ... اشاره کرد. همچنین مضامینی چون پند و اندرز، وطن دوستی و.. نیز در اشعارش فراوان یافت میشود. میتوان گفت شعر سبزواری دارای مضمون‌سازیهای پیچیده و نازک خیالیهای دیرفهم نیست و اشعار ساده و روانی دارد.

کلمات کلیدی
حمید سبزواری , سبک‌شناسی , شعر معاصر , تو عاشقانه سفر کن

• ابراهیمی، فاطمه، فرشادمهر، فریبا (1388) از سبزوار تا سرزمین رویا، تهران، سوره مهر
• اکبری، منوچهر (1371) نقد وتحلیل ادبیات انقلاب اسلامی، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی
• امیری خراسانی، احمد(1384) مجموعه مقالات اولین کنگره ادبیات پایداری- کرمان، تهران، بنیاد حفظ آثار وارزشهای دفاع مقدس
• پروین زاد، شهلا (1381) کتاب شناسی حمید سبزواری، کیهان فرهنگی شماره 191
• پروین زاد، مهدی(1381) روایتگر حماسه های انقلاب، تهران، کیهان فرهنگی
• سبزواری، حمید(1386) تو عاشقانه سفر کن، تهران، اتکا
• ------------(1367) سرود درد، تهران، انجمن قلم ایران
• سلیمانی، زهرا(1395) یک جهان شور و ندا، تهران ، تیرگان
• شهری برآبادی، محمد (1366) دگرگونیهای شعر فارسی پس از انقلاب، مجله مشکوه شماره 14
• شمیسا، سیروس(1383) سبک شناسی شعر، تهران، میترا
• ---------------(1380) کلیات سبک شناسی، تهران، میترا
• (1386) بدیع، تهران، میترا--------------
• ----------------(1394)انواع ادبی، تهران، میترا
• -------------(1378)، بیان، تهران، میترا
• ------------(1375)، سبک شناسی نظم ،تهران، میترا
• فتوحی، محمود(1391) سبک شناسی، نظریه، رویکردها و روشها، تهران ، سخن
• موجودی، زهرا( 1396) تجلی اندیشه های حمید سبزواری در شعر معاصر، مشهد، مینوفر
• همایی، جلال الدین(1363) فنون بلاغت و صناعات ادبی،تهران، طوس