ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 2، اردیبهشت 1403 ، شماره پی در پی 96

روایت‌شناسی رمان «ام سعد» غسان کنفانی و «تماماً مخصوص» عباس معروفی براساس نظریۀ ژرار ژنت

صفحه (313 - 337)
شهلا نواواجاری ، شمسی واقف‌زاده (نویسنده مسئول)، معصومه خدادادی مهاباد
تاریخ دریافت مقاله : تیر 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مهر 1402

چکیده

زمینه و هدف: روایت یکی از مهمترین فنون ادبی و عنصری اساسی در نظریۀ ادبی است، که ما را در درک متون ادبی یاری میرساند. نظریه پردازان بسیاری ساختار روایت را مورد بررسی قرار داده اند. ژرارژنت فرانسوی، از برجسته ترین نظریه پردازان ساختارگرا است که نظریۀ او از کاملترین نظریه های روایت‌شناسی به شمار می‌آید. هدف از پژوهش موردنظر بررسی و بیان روایت‌شناسی در رمان «ام سعد» غسان کنفانی و «تماماً مخصوص» عباس معروفی براساس نظریۀ ژرار ژنت میباشد.

روش تحقیق: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی بر آن شده که با تکیه بر دیدگاه روایت‌شناسی ژنت به میزان ارزیابی اطلاعات روایی «روای» که ریشه در وجه شخصیت فردی و تجربیات عاطفی راوی دارد، به تحلیل رمانهای فارسی و عربی با اصل زمان کانونهای روایت، فاصله روایت، بیان روایت و انواع دیدگاه های حاکم و دخیل در هر دو رمان به تحلیل متن روایی آن پرداخته و قدرت تحلیل داستان‌پردازی نویسندگان در تغییر دادن نظام روایت‌شناسانۀ رمان و ارزش هر یک را تعیین و ثبت نماید.

نتیجه گیری: رمانهای «ام سعد» و «تماماً مخصوص» هر یک کم یا زیاد مستقیم یا غیرمستقیم به گذشته خویش بازگشت دارند که روایت را به زمان پریشی گذشته نگر بدل میکنند. اما سیر تفاوت رمان کنفانی و معروفی بر این روال است که رمان «ام سعد» واقعگرایانه و کاهش‌دهندۀ فاصله مخاطب از متن است و این امر بر پویای روایتگری کنفانی افزوده و اثر او را به متنی زنده تبدیل نموده است، در حالیکه رمان «تماماً مخصوص» منطبق بر واقعگرایی تخیلی ترسیم شده است و همین امر گاه روایت شنو را از چهارچوب متن روایت دور میکند و روای را گاه همساز و گاه ناهمگون جلوه میدهد که معیار نگرش معناگرایانه اثر معروفی است. «کنفانی و معروفی» همچنین از مکانهای واقعی در رمان که مصداق بیرونی دارند، بهره جسته اند. روای هر دو رمان دانای کل است.

کلمات کلیدی
روایت‌شناسی , رمان , ام سعد , تماماً مخصوص , ژرارژنت.

• اخوت، احمد. (1371). دستورزبان فارسی، اصفهان: فردا.
• ایرانی، ناصر. (1380). هنر رمان، تهران: انتشارات آبانگاه.
• تودورف، تزوتان. (۱۳۹۵). بوطیقای ساختارگرا، ترجمه: محمد نبوی، تهران: آگه.
• ریمون کنان، شلومیت. (۱۳۸۷). روایت داستانی بوطیقای معاصر، ترجمه: ابوالفضل حرّی، تهران: نیلوفر.
• ژنت، ژرار. (۱۳۹8). تخیل و بیان، ترجمه: الله شکر اسداللهی تجرق، تهران: انتشارات سخن.
• فالر، راجر و دیگران. (۱۳۹9). زبان‌شناسی و نقد ادبی، ترجمه: مریم خوزان و حسین پاینده، تهران: نشر نی.
• کنفانی، غسان. (۱۳۶۱). ام سعد، ترجمه: عدنان غریفی، تهران: انتشارات آینده زن.
• کنفانی، غسان. (۱۳۹۷). درخت زیتون، ترجمه: سیروس طاهباز، تهران: انتشارات روزبهان.
• مارتین، والاس. (۱۳۹۱). نظریه های روایت، ترجمه: محمد شهبا، تهران: هرمس.
• معروفی، عباس. (۱۳۹۱). تماماً مخصوص، برلین: انتشارات نشر گردون.
• مکاریک، ایرناریما. (۱۳۹۸). دانشنامه نظریه های ادبی معاصر، ترجمه: محمد نبوی و مهران مهاجر، تهران: نشر آگاه.
• میرصادقی، جمال. (1394). عناصر داستان، تهران: انتشارات سخن، چاپ یازدهم.
• یعقوبی، رؤیا. (۱۳۹1). «روایت‌شناسی و تفاوت میان داستان و گفتمان بر اساس نظریات ژرار ژنت»، پژوهش‌نامه ادب حماسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن، شماره سیزده.
• انگلیسی:
• Genette. Gerard, (1980), narrative discourse, an cassay in method, translated by Jean E. Lewin New York. Com 11 University Press.