ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 7، مهر 1399 ، شماره پی در پی 53

جایگاه ثابت پیر در سیرتحول معنایی مولفه های تصوف ازسده چهارم تا سده هفتم

صفحه (119 - 134)
رضا اشرف زاده ، علی ماندگار ، سید مجید تقوی بهبهانی
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1397
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1398

چکیده

این مقاله میکوشد ضمن نمایاندن جایگاه پیر در دستگاه تصوف، به نقد این جایگاه بپردازد. با استناد به گزیده هایی از آثار متصوفه طی قرون چهارم تا هشتم هجری(اورادالاحباب: باخرزی، کشف المحجوب: هجویری، اسرارالتوحید: محمّدبن منوّر، قوت القلوب: ابوطلب مکّی، مروّج الذهب: مسعودی، شرح تعرّف: مستملی بخاری، شرح گلشن راز: لاهیجی، آداب الصوفیه: نجم الدین کبری، رسالۀ قشیریه: ابوالقاسم قشیری، تذکرۀالاولیا: عطار، عوارف المعارف: ابوعمر سهروردی، آداب المریدین: ابونجیب سهروردی، اللّمع فی التصوّف: ابونصر سراج، انیس التائبین: احمد جام و مرصادالعباد: نجم الدین رازی) به عقاید گوناگون عرفا دربارۀ پیر پرداخته شده است. با گذشت زمان و قدرت گیری دستگاههای تصوف، کار به جایی رسید که این عقاید و رفتارهای نامتعارف ومتعاقب آن، فضا برای فساد در برخی گروههای متصوّفه فراهم شود و سبب شد تا صوفی نمایان به جان و مال مردم دست درازی کنند و با نشرعقاید خرافه گونه موجبات انحراف جامعه آن روز رافراهم کنند.

کلمات کلیدی
پیر , ولی , تصوّف , صوفی نما , شیخوخیت , ریاکاری

• ابعاد عرفانی اسلام ،شیمل، آن ماری (1372)، ترجمۀ عبدالرحیم گواهی، تهران: چاپخانه دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
• - اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید ،منوّر، محمد (1366)، 2جلد، مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.
• - اللمع فی التصوف ،سراج، ابونصر (1382)،تصحیح و تحشیۀ رینولد آلن نیکلسون، ترجمۀ مهدی مجتبی، تهران: اساطیر.
• - انس التائبین و صراط المبین ،ژنده پیل، احمد جام،( 135۰)(1368)، ، تصحیح علی فاضل، تهران: بنیاد فرهنگ ایران و توس.
• - اورادالاحباب و فصوص الاداب ،باخرزی، ابوالمفاخر یحیی (1358)، به کوشش ایرج افشار، 2جلد، تهران: فرهنگ ایران زمین.
• - آداب الصوفیه و السایرالحایر ،کبری، نجم الدین (1390)، تهران: طهوری، چاپ گلشن.
• - آداب المریدین، سهروردی، ابوالنجیب (1363)، ترجمۀ عمر بن محمد بن احمد شیرکان، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی.
• - تذکره الاولیاء ،عطار، فریدالدین (1346)، تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوار.
• - تصوف ایرانی در منظر تاریخی آن ،زرین کوب، عبدالحسین (1385)، ترجمۀ مجدالدین کیوانی، تهران: سخن.
• - رسالۀ قشیریه ،قشیری، ابوالقاسم (1383()1387)، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، ترجمۀ ابوعلی حسن بن احمد عثمانی، تهران: علمی فرهنگی.
• - سلوک ومکاشفه(الانوار القدسیه فی معرفه قواعد الصوفیه)، شعرانی، ابوالحسن (1394)، ترجمه مسعود انصاری،تهران:علمی وفرهنگی
• - شرح تعرف لمذهب التصوف ،مستملی بخاری، اسماعیل بن محمد (1363)، تهران: اساطیر.
• - شرح گلشن راز ،لاهیجی، محمد (1337)، مقدمۀ کیوان سمیعی، تهران: کتابفروشی محمودی.
• - عوارف المعارف ،سهروردی، ابوعمر(1364)، به اهتمام قاسم انصاری، ترجمه ابومنصور عبدالمومن اصفهانی، تهران: انتشارات علمی وفرهنگی.
• - قوت القلوب فی معامله المحبوب،مکّی، ابوطالب (1381)، مصر: شرکه مکتبه و مطبعه مصطفی البابی الحلبی و اولاده ،1961 م.
• - مرصادالعباد ،رازی، نجم الدین (1384)، مرصادالعباد، به اهتمام محمدامین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
• - مروج الذهب، مسعودی، علی بن حسین (1365)، ج2 ، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی فرهنگی.
• - منطق الطیر، عطار، فریدالدین(1385)،به اهتمام وتصحیح سید صادق گوهرین، تهران: انتشارات علمی وفرهنگی.
• - «آسیب شناسی نظام تربیتی خانقاهی صوفی»،شعبان زاده، مریم (1392)، ، فصلنامۀ کاوش نامۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد، سال چهاردهم، شمارۀ 27، ص 27-241.
• - «بررسی اصل ولایت در سه کتاب التعرف، کشف المحجوب و مصباح الهدایه»،شیخ الاسلامی، علی و نظری، زهرا (1388)، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، تهران، شمارۀ 64، ص7-44.