ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 1، فروردین 1404 ، شماره پی در پی 107

تحلیل و واکاوی نمودهای هنجارگریزی معنایی بر اساس نظریۀ لیچ در اشعار کیومرث منشی‌زاده

صفحه (149 - 168)
آسیه حسینعلی‌زاده ، هانیه صدری مجد (نویسنده مسئول)، شاهپرک فرحبخش اصفهان
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1403

چکیده

زمینه و هدف: هنجارگریزی یکی از شاخه های نقد زبانشناسی نوین است که ابتدا در قالب مکتب فرمالیسم روسی مطرح شد و بعدها زبانشناس معروف انگلیسی «جفری لیچ» در کتابی با عنوان «رویکردی زبانشناختی به شعر انگلیسی» به طبقه بندی انواع آن در قالب هشت گونه از جمله هنجارگریزی معنایی پرداخت. کیومرث منشی‌زاده از جمله شاعران معاصر ایران است که در اشعار خویش نمودهای گوناگونی از هنجارگریزی معنایی را مورد توجه قرار داده است. هدف اصلی این جستار تحلیل و واکاوی هنجارگریزی معنایی در گزیده ای از اشعار کیومرث منشی‌زاده میباشد.

روش پژوهش: این جستار بشیوه توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای مطالعات زبانشناسی بروش کتابخانه ای و در قالب نظریه هنجارگریزی معنایی جفری لیچ انجام خواهد شد. جامعۀ آماری پژوهش شامل گزیده ای اشعار کیومرث منشی‌زاده میباشد.

یافته های پژوهش: یافته های پژوهش حاکی از آن است که کیومرث منشی‌زاده بعنوان یکی از شاعران معاصر با عدول از زبان هنجار و خلق تصاویر شاعرانه، هنجارگریزی معنایی را همسو با آنچه که جفری لیچ در نظریه خویش مطرح نموده، مورد توجه قرار داده است.

نتایج پژوهش: بر اساس نتایج این پژوهش هنجارگریزی معنایی در اشعار منشی‌زاده با بهره گیری از تشبیه، استعاره، پارادوکس، حس‌آمیزی به ترتیب بیشترین میزان را بخود اختصاص داده است. وی سعی کرده تا با بهره گیری از روندی خلاف هنجار در استفاده از عناصر طبیعت، ایجاد گسست و انگاره های دیداری و منطقی و خلق تصاویر نامأنوس به برجسته سازی معنا بپردازد.

کلمات کلیدی
جفری لیچ. شعر معاصر. کیومرث منشی‌زاده. هنجارگریزی معنایی

• احمدی. بابک (1370). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز، ص 174.
• انوشه. حسن (1376). فرهنگ‌نامه ادب فارسی. تهران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص 1445.
• پورنامداریان. تقی (1381). سفر در مه. چاپ دوم. تهران: نگاه، ص 214.
• دهخدا. علی‌اکبر (1377). لغتنامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• رجایی. محمد‌خلیل (1379). معالم‌البلاغه: در علم معانی بیان و بدیع. چاپ پنجم. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز. ص 287.
• رزمجو. مهری و دیگران (1401). هنجارگریزی در شعر کودک بر پایه نظریه لیچ. نشریه علمی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). دوره 15. پیاپی 79. صص 275 ـ 295.
• رشیدی‌گیمن. کریم و دیگران (1401). تأملی بر افکار و عقاید شاعر ریاضی کیومرث منشی‌زاده. مجله مطالعات ایرانی. سال 21. شماره 41. صص 241 ـ 271.
• سجودی. فرزان (1378). درآمدی بر نشانه شناسی در شعر فارسی. مجله فرهنگ توسعه. شماره 39. صص 135 ـ 140.
• سوسور. فردینان دو (1378). دوره زبانشناسی عمومی. ترجمه: کوروش صفوی. تهران: هرمس، 96.
• شفیعی‌کدکنی. محمدرضا (1388). صورخیال در شعر فارسی. تهران: آگاه، صص 56 ـ 53 ـ 256.
• ___________________ (1391). رستاخیز کلمات. تهران: سخن، ص 15.
• ____________________ (1403). موسیقی شعر. چاپ بیست و سوم. تهران: آگاه، ص 245 ـ 244.
• شکلوفسکی. ویکتور (1385). هنر همچون فرایند. ترجمه: عاطفه طاهایی. تهران: اختران، ص 102.
• شمیسا. سیروس (1383). بیان و معانی. چاپ هشتم. تهان: فردوس، صص 57 ـ 63.
• ____________ (1386). نقد ادبی. تهران: میترا، ص 178.
• صفوی. کوروش (1390). از زبانشناسی به ادبیات. چاپ سوم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی. صص 50- 43.
• فتوحی رود معجنی. محمود (1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن، ص 63.
• _____________________ (1392). سبک‌شناسی. نظریه ها، رویکردها و روشها. تهران: انتشارات سخن، صص 40 ـ 46 ـ 314.
• فضیلت. محمود (1385). معناشناسی و معانی در زبان و ادبیات. کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی، ص 29.
• ماهنامه عصر اندیشه (1394). شاملو را مأموران شوروی به من معرفی کردند. شماره 1. صص 8 ـ 10.
• مکاریک. ایرناریما (1385). دانشنامه نظریه های ادبی معاصر. ترجمه: مهران مهاجرپور و محمد بنوی. چاپ دوم. تهران: آگه، ص 191.
• منشی‌زاده. کیومرث (1370). قرمزتر از سفید (مجموعه شعر). تهران: مؤلف.
• ______________ (1395). گزینه اشعار. تهران: مروارید.
• میرصادقی. میمنت (1376). واژه نامه هنر شاعری. چاپ دوم. تهران: مهناز، ص 64.
• هاشمی. احمد (1384). جواهر‌البلاغه. ترجمه: محمود خرسندی و حمید مسجد سرایی. قم: انتشارات حقوق اسلامی، ص 300.
• Leech. Geoffrey (1969). A linguistics Guid to English poetry. London: Longman: pp xiv (240). Pp48 -41.
• Leech. Geoffrey (1988). Language in literature , style and foregrounding. Routledge. New York. URLi. P30.