ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 7، مهر 1400 ، شماره پی در پی 65

تحلیل سبکی دیوان نرگسی ابهری

صفحه (99 - 118)
احمد علیزاده (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1399

چکیده

زمینه و هدف: برای شناخت و تحلیل دقیق اشعار یک شاعر، مهمترین شیوه، تدقیق و ارزیابی سبک‌شناسانۀ آثار اوست. موضوع این مقاله بررسی سبکی دیوان نرگسی ابهری، از سه ساحت زبانی، فکری و ادبی است. در این مقاله کوشش شده ضمن مشخص کردن سبک سخنوری شاعر، اثرپذیری او از سعدی و بویژه از حافظ با ذکر شواهد متعدد شعری نمایان شود و نیز جایگاه و اهمیت شعر این شاعر در عرصۀ شعر پایان قرن نهم و میانۀ قرن دهم نشان داده شود.

روش مطالعه: پژوهش حاضر، مطالعه ای است نظری که به شیوۀ مطالعۀ کتابخانه ای انجام شده است. محدوده و جامعۀ موردمطالعه، دیوان نرگسی ابهری به تصحیح حمیدرضا قلیچ‌خانی است که توسط نشر روزنه منتشر شده است.

یافته ها: شعر نرگسی، ساده و روان و عاری از تعقیدات لفظی و معنوی است. سبک او وقوعی است و بیان عشق مجازی و ذکر جزئیات دقیق این عشق در شعر او مشهود است. شعر او تصویری است تا بدیعی و تشبیه حسی اصلیترین ایماژ دیوان اوست. اندوه غربت و مفاهیم اخلاقی از موضوعات دیگر شعر اوست که در قیاس با موضوع اصلی (عشق مجازی) حضور کمرنگی دارند. نشانه های سبکی شعر قرون نهم و دهم در شعرش نمایان است.

نتیجه گیری: گرایش به شیوۀ وقوع و اقتضای بیان دقیق جزئیات عشق، دلیل روی آوردن شاعر به زبان و بیان ساده و روان است که در آن تشبیهات حسی از مهمترین ابزارهای بیانی است. اثرپذیری او از حافظ مثل اکثر شاعران قرن نهم و اوایل قرن دهم به پیروی از سنت شعری زمانه بوده است. اندوه غربت در شعرش ناشی از مهاجرت او از موطن اصلی و مفاهیم اخلاقی برخاسته از روحیات لطیف شاعرانه و انسانی اوست. در شعر او تازگی و ابتکار دیده نمیشود و خود شاعر هم مدعی آن نیست. غریب‌گوری و همعصر بودن با شاعران برجسته دلایل گمنامی اوست.

کلمات کلیدی
نرگسی ابهری , دیوان , تحلیل سبکی , سطح زبانی , سطح فکری , سطح ادبی

• قرآن کریم، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی.
• آذربایجان و شاهنامه، آیدنلو، سجاد. (1399). تهران: سخن.
• احادیث و قصص مثنوی، فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1385). ترجمۀ حسین داوودی. ویرایش سوم. تهران: امیرکبیر.
• براهین‌العجم، سپهر، محمدتقی. (1351). تصحیح سیدجعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.
• تاریخ نظم و نثردر ایران و در زبان فارسی، نفیسی، سعید. (1363). ج 2، ویرایش دوم. تهران: فروغی.
• تحفۀ سامی، صفوی، سام میرزا. (بی تا). تصحیح رکن‌الدین همایونفرخ. تهران: علمی.
• دیوان اشعار. خاقانی شروانی، بدیل‌بن علی. (1373). تصحیح ضیاءالدین سجادی. ویرایش چهارم. تهران: زوار.
• دیوان اشعار، حافظ شیرازی، محمد. (1396). تصحیح غنی-قزوینی. ویرایش هشتم. تهران: اساطیر.
• دیوان اشعار، لسانی شیرازی، عبدالله. (1392). تصحیح محمدحسین کرمی. شیراز: دانشگاه شیراز.
• دیوان اشعار، مروی، خواجه حسین. (1394). تصحیح ذبیح‌الله حبیبی‌نژاد. تهران: سورۀ مهر.
• دیوان اشعار، نرگسی ابهری، قدرتالله. (1376). تصحیح حمیدرضا قلیچ‌خانی. تهران: روزنه.
• دیوان اشعار، هلالی جغتایی، نورالدین. (1368). تصحیح سعید نفیسی. ویرایش دوم، تهران: سنایی.
• روز روشن، صبا، محمدمظفر. (1343). تصحیح رکن‌زادۀ آدمیت. تهران: رازی.
• سیر غزل در شعر فارسی، شمیسا، سیروس. (1370). ویرایش سوم. تهران: فردوس.
• شاهنامه، فردوسی، ابوالقاسم. (1386). ج 2، تصحیح جلال خالقی مطلق. تهران: دائره المعارف اسلامی.
• شعر فارسی در عهد شاهرخ، یارشاطر، احسان. (1334). تهران: دانشگاه تهران.
• صد سال عشق مجازی، فتوحی، محمود. (1395). تهران: سخن.
• فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، حسندوست، محمد. (1393). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
• فرهنگ سخنوران، خیامپور، عبدالرسول. (1368). ج 2، تهران: طلایه.
• کاروان هند، گلچین معانی، احمد. (1369). ج1، مشهد: به نشر.
• کلیات، سعدی، مصلح‌الدین. (1384). تصحیح فروغی. ویرایش دوم. تهران: زوار.
• مخزن الاسرار، نظامی گنجه‌ای، الیاس‌بن یوسف. (1380). تصحیح وحید دستگردی، ویرایش سعید حمیدیان. ویرایش پنجم. تهران: قطره.
• مکتب هرات و شعر فارسی، نصیری جامی، حسن. (1393). تهران: مولی.
• هفت اقلیم، رازی، امین احمد. (1389). ج 3، تصحیح محمدرضا طاهری. ویرایش دوم. تهران: سروش.